1η συνάντηση
Μενάντ — απόσπασμα σχετικά με τη νεώτερη ιστορία και ελευθερία (διατίθεται μόνο στα αγγλικά)
Μαρξ — απόσπασμα περί του γίγνεσθαι (από τα “Grundrisse”, 1857-58)
Κατρόουν — “Το κεφάλαιο στην ιστορία” (2008) και “Η μαρξιστική υπόθεση” (2010)
Διάγραμμα: 10.000 χρόνια ιστορίας
2η συνάντηση
Καντ — “Ιδέα μίας καθολικής ιστορίας υπό πρίσμα κοσμοπολίτικο” και “Τι είναι διαφωτισμός;” (1784)
Κονστάν — “Η ελευθερία των αρχαίων εν συγκρίσει με εκείνη των νεώτερων” (1819)
(+) Ρουσσώ — “Πραγματεία περί της καταγωγής της ανισότητας” (1754) και επιλογές από το “Κοινωνικό συμβόλαιο” (1762)
3η συνάντηση
Χορκχάιμερ — επιλογές από το “Λυκόφως” (1926–31)
Αντόρνο — “Αμετροέπεια” (1944–47) (διατίθεται στα αγγλικά , και στα γερμανικά :GS4:297-300, Anhang in Minima Moralia, letzter Abschnitt)
4η συνάντηση
Κολακόφσκι — “Η έννοια της Αριστεράς” (1968)
Μαρξ — “Να καταστήσουμε τον κόσμο φιλοσοφικό” (από τη διδακτορική διατριβή του Μαρξ, 1839-41) και “Για μια αμείλικτη κριτική του υπάρχοντος” (γράμμα στον Ρούγκε, Σεπτέμβρης 1843)
5η συνάντηση
Μαρξ — επιλογές από τα “Οικονομικά και φιλοσοφικά χειρόγραφα” (1844) – [μόνο τις σελίδες 90 – 106 (Αλλοτριωμένη εργασία), 122 – 140 (Ατομική ιδιοκτησία και κομμουνισμός), 140 – 155, (Ανάγκη, παραγωγή και καταμερισμός εργασίας)]
– επιλογές από το “Κομμουνιστικό Μανιφέστο” (μαζί με τον Ένγκελς, 1848), [μόνο όλους τους προλόγους, πλην αυτόν του 1890 από τον Ένγκελς, και από το ίδιο το “Μανιφέστο”, την εισαγωγή, το πρώτο, το δεύτερο και το τέταρτο μέρος]
– “Προσφώνηση της κεντρικής επιτροπής στην Ένωση των Κομμουνιστών” (1850)
6η συνάντηση
Ένγκελς — “Η τακτική της σοσιαλδημοκρατίας” (εισαγωγή του Ένγκελς το 1895 στο βιβλίο του Μαρξ “Ταξικοί αγώνες στη Γαλλία”)
Μαρξ — επιλογές από τους “Ταξικούς αγώνες στη Γαλλία” (1850) και τη “18η Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη” (1852)
[Τα κείμενα διατίθενται διαδικτυακά σ’ αυτόν τον τόμο, στις σελίδες:
Πρόλογος Ένγκελς: 123-148
Ταξικοί αγώνες: 149, 156-161, 171, 175-179, 191-192, 238-239, 250-252, 262-263
18η Μπρυμαίρ: Όλο το πρώτο μέρος (Ι), 282-293, και όλο το έβδομο (VII), 382-400]
7η συνάντηση
(+) Κορς — “Ο Μαρξισμός της Πρώτης Διεθνούς” (1924) (διατίθεται μόνο στα αγγλικά)
Μαρξ — “Ιδρυτική διακήρυξη της Διεθνούς ένωσης των εργατών” (1864), επιλογές από τον “Εμφύλιο πόλεμο στη Γαλλία” (1871, συμπεριλαμβανομένη της εισαγωγής του Ένγκελς του 1891) (σελ. 3-18, 58-91)
(+) Κορς — “Εισαγωγή στην ‘Κριτική του προγράμματος της Γκότα’ του Μαρξ” (1922) (διατίθεται μόνο στα αγγλικά)
Μαρξ — “Κριτική του προγράμματος της Γκότα” (1875), “Πρόγραμμα του Γαλλικού εργατικού κόμματος” (1880) (διατίθεται στα αγγλικά)
8η συνάντηση
Μαρξ — επιλογές από τα “Grundrisse” (1857-61), “Ο φετιχιστικός χαρακτήρας των εμπορευμάτων” (από το “Κεφάλαιο”, τ.1, 1867)
9η συνάντηση
Λούκατς — “Το φαινόμενο της πραγμοποίησης” (πρώτο μέρος του κεφαλαίου “Η πραγμοποίηση και η συνείδηση του προλεταριάτου” από το βιβλίο “Ιστορία και ταξική συνείδηση“, 1923, σελ. 149-182 του βιβλίου)
10η συνάντηση
Λούκατς — “Αρχικός Πρόλογος” (1922), “Τι είναι ο ορθόδοξος μαρξισμός;” (1919), “Ταξική συνείδηση” (1920) (περιλαμβάνονται στο βιβλίο “Ιστορία και ταξική συνείδηση“, σελ. 45-82 και 105-148 του βιβλίου)
(+) Μαρξ — “Πρόλογος στην πρώτη γερμανική έκδοση” (1867) και “Επίλογος στη δεύτερη γερμανική έκδοση” (1873) του τ.1 του “Κεφαλαίου”(σελ. 11-26 του βιβλίου)
11η συνάντηση
Κορς — “Μαρξισμός και Φιλοσοφία” (1923)
(+) Μαρξ — “Να καταστήσουμε τον κόσμο φιλοσοφικό” (από τη διδακτορική διατριβή του Μαρξ, 1839-41), “Για μια αμείλικτη κριτική απέναντι σε ό,τι υπάρχει” (γράμμα στον Ρούγκε, Σεπτέμβρης 1843) και “Θέσεις για τον Φόυερμπαχ” (1845) — υπάρχουν σ’ αυτόν τον τόμο.
Ι. Τι είναι η Αριστερά; Τι είναι ο μαρξισμός;
[ • απαιτείται | + πρότεινε ]
Εβδομάδα A. Νεομαρξισμός
• Μάρτιν Νικόλαους, “Ο άγνωστος Μαρξ” (1968)
• Μόις Ποστόουν, “Αναγκαιότητα, εργασία, και χρόνος: μια επανερμηνεία της μαρξικής κριτικής του καπιταλισμού” (1978)
Εβδομάδα B. Φύλο και σεξουαλικότητα
• Τζούλιετ Μίτσελ, “Γυναίκες: η διαρκέστερη επανάσταση” (1966)
• Κλάρα Τσέτκιν και Βλάντιμιρ Λένιν, “Συνέντευξη για το γυναικείο ζήτημα” (1920)
• Τέοντορ Αντόρνο, “Σεξουαλικά ταμπού και δίκαιο σήμερα” (1963)
• Τζον Ντ’ Εμίλιο, “Καπιταλισμός και γκέι ταυτότητα” (1983)
Εβδομάδα C. Ρατσισμός στις H.Π.Α. και νέα Αριστερά
• Richard Fraser, “Two lectures on the black question in America and revolutionary integrationism” (1953)
• James Robertson and Shirley Stoute, “For black Trotskyism” (1963)
+ Spartacist League, “Black and red: Class struggle road to Negro freedom” (1966)
+ Bayard Rustin, “The failure of black separatism” (1970)
• Adolph Reed, “Black particularity reconsidered” (1979)
+ Reed, “Paths to Critical Theory” (1984)
Εβδομάδα 1. Το κεφάλαιο στην ιστορία
• Μενάντ, απόσπασμα σχετικά με τη νεώτερη ιστορία και ελευθερία (διατίθεται μόνο στα αγγλικά) Εισαγωγικά παραθέματα του Λουί Μενάντ (επί του Έντμουντ Γουίλσον) και του Πήτερ Πρόυς (επί του Νίτσε) για τη νεώτερη έννοια της ιστορίας
• Κατρόουν, “Η μαρξιστική υπόθεση” (2010)
+ Το κεφάλαιο στην ιστορία χρονοδιάγραμμα και το γράφημα των όρων
• Καρλ Μαρξ, περί του γίγνεσθαι
• Κατρόουν, “Το κεφάλαιο στην ιστορία” (2008)
Εβδομάδα 2. Ριζική αστική φιλοσοφία
• Καντ, “ Ιδέα μίας καθολικής ιστορίας υπό πρίσμα κοσμοπολίτικο ” και
Τι είναι διαφωτισμός; (1784)
• Κονστάν, “ Η ελευθερία των αρχαίων εν συγκρίσει προς εκείνη των νεωτέρων” (1819)
+ Ρουσσώ, “Πραγματεία περί της καταγωγής της ανισότητας” (1754) και επιλογές από το “Κοινωνικό συμβόλαιο” (1762)
Εβδομάδα 3
• Χορκχάιμερ, επιλογές από το “Λυκόφως” (1926–31)
• Αντόρνο, “Αμετροέπεια” (1944–47) (διατίθεται στα αγγλικά , και στα γερμανικά :GS4:297-300, Anhang in Minima Moralia, letzter Abschnitt)
Εβδομάδα 4
• Κολακόφσκι, Η έννοια της Αριστεράς (1968)
• Καρλ Μαρξ, “ Να καταστήσουμε τον κόσμο φιλοσοφικό” (από τη διδακτορική διατριβή του Μαρξ, 1839-41) και “Για μια αμείλικτη κριτική του υπάρχοντος” (γράμμα στον Ρούγκε, Σεπτέμβρης 1843)
Εβδομάδα 5
• Καρλ Μαρξ, επιλογές από τα “Οικονομικά και φιλοσοφικά χειρόγραφα” (1844) – [μόνο τις σελίδες 90 – 106 (Αλλοτριωμένη εργασία), 122 – 140 (Ατομική ιδιοκτησία και κομμουνισμός), 140 – 155, (Ανάγκη, παραγωγή και καταμερισμός εργασίας)]
– επιλογές από το “Κομμουνιστικό Μανιφέστο” (μαζί με τον Ένγκελς, 1848), [μόνο όλους τους προλόγους, πλην αυτόν του 1890 από τον Ένγκελς, και από το ίδιο το “Μανιφέστο”, την εισαγωγή, το πρώτο, το δεύτερο και το τέταρτο μέρος]
– “Προσφώνηση της κεντρικής επιτροπής στην Ένωση των Κομμουνιστών” (1850)
Εβδομάδα 6
• Ένγκελς, “Η τακτική της σοσιαλδημοκρατίας” (εισαγωγή του Ένγκελς το 1895 στο βιβλίο του Μαρξ “Ταξικοί αγώνες στη Γαλλία”)
• Καρλ Μαρξ, επιλογές από τους “Ταξικούς αγώνες στη Γαλλία” (1850) και τη “18η Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη” (1852)
[Τα κείμενα διατίθενται διαδικτυακά σ’ αυτόν τον τόμο, στις σελίδες:
– Πρόλογος Ένγκελς: 123-148
– Ταξικοί αγώνες: 149, 156-161, 171, 175-179, 191-192, 238-239, 250-252, 262-263
– 18η Μπρυμαίρ: Όλο το πρώτο μέρος (Ι), 282-293, και όλο το έβδομο (VII), 382-400]
Εβδομάδα 7
+ Κορς — “Ο Μαρξισμός της Πρώτης Διεθνούς” (1924) (διατίθεται μόνο στα αγγλικά)
• Μαρξ — “Ιδρυτική διακήρυξη της Διεθνούς ένωσης των εργατών” (1864), επιλογές από τον “Εμφύλιο πόλεμο στη Γαλλία” (1871, συμπεριλαμβανομένη της εισαγωγής του Ένγκελς του 1891) (σελ. 3-18, 58-91)
+ Κορς — “Εισαγωγή στην ‘Κριτική του προγράμματος της Γκότα’ του Μαρξ” (1922) (διατίθεται μόνο στα αγγλικά)
• Μαρξ — “Κριτική του προγράμματος της Γκότα” (1875), “Πρόγραμμα του Γαλλικού εργατικού κόμματος” (1880) (διατίθεται στα αγγλικά)
Εβδομάδα 8
• Μαρξ — επιλογές από τα “Grundrisse” (1857-61), “Ο φετιχιστικός χαρακτήρας των εμπορευμάτων” (από το “Κεφάλαιο”, τ.1, 1867)
Εβδομάδα 9
• Λούκατς — “Το φαινόμενο της πραγμοποίησης” (πρώτο μέρος του κεφαλαίου “Η πραγμοποίηση και η συνείδηση του προλεταριάτου” από το βιβλίο “Ιστορία και ταξική συνείδηση“, 1923, σελ. 149-182 του βιβλίου)
Εβδομάδα 10
• Λούκατς — “Αρχικός Πρόλογος” (1922), “Τι είναι ο ορθόδοξος μαρξισμός;” (1919), “Ταξική συνείδηση” (1920) (περιλαμβάνονται στο βιβλίο “Ιστορία και ταξική συνείδηση“, σελ. 45-82 και 105-148 του βιβλίου)
+ Μαρξ — “Πρόλογος στην πρώτη γερμανική έκδοση” (1867) και “Επίλογος στη δεύτερη γερμανική έκδοση” (1873) του τ.1 του “Κεφαλαίου”(σελ. 11-26 του βιβλίου)
Εβδομάδα 11
• Κορς — “Μαρξισμός και Φιλοσοφία” (1923)
+ Μαρξ — “Να καταστήσουμε τον κόσμο φιλοσοφικό” (από τη διδακτορική διατριβή του Μαρξ, 1839-41), “Για μια αμείλικτη κριτική απέναντι σε ό,τι υπάρχει”, γράμμα στον Ρούγκε, Σεπτέμβρης 1843) και “Θέσεις για τον Φόυερμπαχ” (1845) — υπάρχουν σ’ αυτόν τον τόμο.
[ • απαιτείται | + πρότεινε ]
Εβδομάδα 10
• Λούκατς — “Αρχικός Πρόλογος” (1922), “Τι είναι ο ορθόδοξος μαρξισμός;” (1919), “Ταξική συνείδηση” (1920) (περιλαμβάνονται στο βιβλίο “Ιστορία και ταξική συνείδηση“, σελ. 45-82 και 105-148 του βιβλίου)
+ Μαρξ — “Πρόλογος στην πρώτη γερμανική έκδοση” (1867) και “Επίλογος στη δεύτερη γερμανική έκδοση” (1873) του τ.1 του “Κεφαλαίου”(σελ. 11-26 του βιβλίου)
Εβδομάδα 11
• Κορς — “Μαρξισμός και Φιλοσοφία” (1923)
+ Μαρξ — “Να καταστήσουμε τον κόσμο φιλοσοφικό” (από τη διδακτορική διατριβή του Μαρξ, 1839-41), “Για μια αμείλικτη κριτική απέναντι σε ό,τι υπάρχει”, γράμμα στον Ρούγκε, Σεπτέμβρης 1843) και “Θέσεις για τον Φόυερμπαχ” (1845) — υπάρχουν σ’ αυτόν τον τόμο.
ΙΙ. Εισαγωγή στον επαναστατικό μαρξισμό
Εβδομάδα 12
• Λούξεμπουργκ: Η κρίση της γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας, μέρος 1 (1915). Yπάρχει στα ελληνικά στο βιβλίο “Μπροσούρα του Γιούνιους” (Πρωτοποριακής Βιβλιοθήκη, σελ. 29-48). Επικοινωνήστε μαζί μας για να σας ενημερώσουμε πώς μπορείτε να διαβάσετε την ελληνική εκδοχή.
• Νετλ: Το γερμανικό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα την περίοδο 1890-1914 ως πολιτικό μοντέλο (1965) [διατίθεται μόνο στα αγγλικά]
• Σλότερ: Τι είναι η επαναστατική ηγεσία; (1960) [διατίθεται μόνο στα αγγλικά]
Εβδομάδα 13
• Λούξεμπουργκ: Μεταρρύθμιση ή επανάσταση; (1900-1908)
Εβδομάδα 14
• Λίγκα των Σπαρτακιστών: Ο Λένιν και το κόμμα της πρωτοπορίας (1978) [διατίθεται μόνο στα αγγλικά]
Εβδομάδα 14
• Λίγκα των Σπαρτακιστών: Ο Λένιν και το κόμμα της πρωτοπορίας (1978) [διατίθεται μόνο στα αγγλικά]
Εβδομάδα 15
• Λένιν: Τι να κάνουμε; (1902)
+ Απινιάνεσι και Ζαράτε: Εισαγωγή στον Λένιν και τη ρώσικη επανάσταση, Λένιν για αρχάριους (1977) [αγγλικά]
Εβδομάδα 16
• Λούξεμπουργκ: Μαζική απεργία, κόμμα, συνδικάτα (1906)
+ Λούξεμπουργκ: Μπλανκισμός και σοσιαλδημοκρατία (1906)
Εβδομάδα 17
• Τρότσκυ: Αποτελέσματα και προοπτικές (1906)
+ Αλί και Έβανς: Εισαγωγή στον Τρότσκυ και στον μαρξισμό: ο Τρότσκυ για αρχάριους (1980)
Εβδομάδα 18
• Λένιν: Κράτος και επανάσταση (1917)
Εβδομάδα 19
• Λένιν: Ο ιμπεριαλισμός, το ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού (1916)
+ Λένιν: Σοσιαλισμός και πόλεμος, κεφάλαιο 1: Οι αρχές του σοσιαλισμού και ο πόλεμος του 1914-1915 (1916) – [Διατίθεται ολόκληρο στα αγγλικά. Κάποια αποσπάσματα μπορούν να βρεθούν μεταφρασμένα εδώ].
Εβδομάδα 20
• Λούξεμπουργκ: Τι ζητάει ο Σπάρτακος; (1918)
• Λούξεμπουργκ: Για το πρόγραμμα του Σπάρτακου (1918) (αγγλικά – επικοινωνήστε μαζί μας για να το προμηθευτείτε στα ελληνικά)
+ Λούξεμπουργκ: Γερμανικός μπολσεβικισμός (ή Σοσιαλιστικοποίηση της κοινωνίας) (1918) (αγγλικά)
+ Λούξεμπουργκ: Η ρωσική τραγωδία (1918) (αγγλικά)
+ Λούξεμπουργκ: Τάξη επικρατεί στο Βερολίνο (1919) (αγγλικά)
+ Χάφνερ: Η αποτυχία μιας επανάστασης: Γερμανία 1918-1919 (1968)
Εβδομάδα 21
• Λένιν: Ο “αριστερισμός”, παιδική ασθένεια του κομμουνισμού (1920)
+ Λένιν: Σημειώσεις ενός δημοσιολόγου (1922) (αγγλικά)
Εβδομάδα 22
• Λούκατς: Η σκοπιά του προλεταριάτου (τρίτο μέρος του “H πραγμοποίηση κα η συνείδηση του προλεταριάτου”) (1923) (σελ. 231-302)
Εβδομάδα 23
• Λέων Τρότσκυ: Τα διδάγματα του Οκτώβρη (1924)
+ Λέων Τρότσκυ: Σταλινισμός και μπολσεβικισμός (1937)
Εβδομάδα 24
24η συνάντηση
+ Λέων Τρότσκυ: Ας χτίσουμε εκ νέου κομμουνιστικά κόμματα και μία νέα Διεθνή (1933) (αγγλικά)
Λέων Τρότσκυ: Η επιθανάτια αγωνία του καπιταλισμού και τα καθήκοντα της 4ης διεθνούς (1938)
+Λέων Τρότσκυ: Τα συνδικάτα στην εποχή της ιμπεριαλιστικής παρακμής (1940)
+ Λέων Τρότσκυ: Γράμμα στον Τζέιμς Κάνον (12/9/1939) (αγγλικά)
Εβδομάδα 25
25η συνάντηση
Πόλοκ: Κρατικός καπιταλισμός: οι δυνατότητες και οι περιορισμοί του (1941) – (μεταφράστηκε από την Ισιδώρα Στανιμεράκη και δημοσιεύτηκε στο τ. 4 του περιοδικού Κοινωνικός Αναρχισμός – εκδ. Κουρσάλ)
Χορκχάιμερ: Το αυταρχικό κράτος (1942) (αγγλικά – επικοινωνήστε μαζί μας για να το προμηθευτείτε στα ελληνικά)
Εβδομάδα 26
• Εισαγωγικά παραθέματα του Λουί Μενάντ (επί του Έντμουντ Γουίλσον) και του Πήτερ Πρόυς (επί του Νίτσε) για τη νεώτερη έννοια της ιστορίας
+ Μπωντλαίρ: από τη συλλογή “Οι πύραυλοι” (1867)
+ Μπρεχτ: Στους μεταγενέστερους (1939)
+ Μπένγιαμιν: Στο πλανητάριο (από τον “Μονόδρομο”) (1927)
+ Μπένγιαμιν: Εμπειρία και φτώχεια (1933)
+ Μπένγιαμιν: Θεολογικο-πολιτικό απόσπασμα (1921-1939?)
Μπένγιαμιν: Για την έννοια της ιστορίας “Θέσεις για τη φιλοσοφία της ιστορίας” (1940) (σελ. 7-18). Εναλλακτικά εδώ.
Μπένγιαμιν: Παραλειπόμενα στο “Για την έννοια της ιστορίας” (1940) (σελ. 19-54)
Εβδομάδα 27
Αντόρνο: Στοχασμοί πάνω στην ταξική θεωρία (1942)
Αντόρνο: Αμετροέπεια (1944/1947)
+ Αντόρνο: “Αφιέρωση“, “Κληροδότημα“, “Προειδοποίηση: να μη γίνει κατάχρηση”, “Φινάλε”, από τα Minima moralia (1944-1947)
+ Χορκχάιμερ-Αντόρνο: Συζήτηση για τη θεωρία και την πράξη (ή Προς ένα καινούριο μανιφέστο;) (1956)
Εβδομάδα 28
+ Αντόρνο: Για το υποκείμενο και το αντικείμενο (1969) (αγγλικά)
Αντόρνο: Σημειώσεις περιθωρίου για τη θεωρία και την πράξη (1969) (αγγλικά)
Αντόρνο: Παραίτηση (1969) (ελληνικά)
+ Αντόρνο: Ύστερος καπιταλισμός ή βιομηχανική κοινωνία; (ή “Είναι παρωχημένος ο μαρξισμός;”) (1968) (ελληνικά)
+ Λέσλυ: Εισαγωγή στην αλληλογραφία Αντόρνο-Μαρκούζε το 1969 (1999)
Αντόρνο-Μαρκούζε: Αλληλογραφία για τη γερμανική Νέα Αριστερά (1969) [αγγλικά – υπάρχει μεταφρασμένη στα ελληνικά στο τ.16 του περιοδικού Πανοπτικόν (Φεβρουάριος 2012)]
Επιζώντας της εξάλειψης της Αριστεράς
Μια ιστορία λέγεται για τον συνεργάτη και φίλο του Καρλ Μαρξ, Φρίντριχ Ένγκελς, ο οποίος στα νιάτα του, ως καλός εγελιανός ιδεαλιστής, βέβαιος για τη σκόπιμη, έλλογη εξέλιξη της φύσης και τη θέση του ανθρώπινου λόγου εντός της, αγανάκτησε όταν διάβασε για κάποιον πλατύποδα, υποθέτοντας ότι επρόκειτο περί απάτης, στημένης από Άγγλους ταριχευτές ζώων. Για τον Ένγκελς, ο πλατύπους δεν είχε καμία λογική θέση εντός της φυσικής ιστορίας.
Αργότερα ο Ένγκεςλ είδε έναν ζωντανό πλατύποδα σ’ έναν βρετανικό ζωολογικό κήπο κι ένιωσε ταπεινωμένος. Όντας, όπως ο Μαρξ, ένας καλός υλιστής κι ένας στοχαστής που αποδεχόταν τη θεωρία της εξέλιξης του Δαρβίνου, η οποία εκθρόνισε την ανθρωποκεντρική θέαση της φύσης, ο Ένγκελς κατέληξε να εκτιμά πως ο «λόγος» στην ιστορία, φυσικός ή όχι, δεν ήταν υποχρεωτικό να συμφωνεί με τα παρόντα (κυρίαρχα) κριτήρια του ανθρώπινου λόγου.
Αυτή την παραβολή βρίσκουμε ωφέλιμη για την κατανόηση της κατάστασης της Αριστεράς σήμερα.
Υπό το φως της ιστορίας του παρόντος, μπορούμε να ρωτήσουμε: με ποιο δικαίωμα δικαιούται να υπάρχει η Αριστερά;
Με κάθε δικαίωμα — όπως κάθε δικαίωμα έχει και ο πλατύπους να υπάρχει, όσο δύσκολη κι αν είναι η ταξινόμησή του!
Ισχυριζόμαστε ότι η παρελθούσα και παρούσα ιστορία δεν χρειάζεται να υπαγορεύει το μέλλον. Οι παρελθούσες και παρούσες αποτυχίες και χαμένες ευκαιρίες της Αριστεράς θα έπρεπε να μας εκπαιδεύουν και προειδοποιούν, όχι να μας παγώνουν και καθηλώνουν σα μαγικά ξόρκια.
Συνεπώς, για να απελευθερωθούμε, διακηρύξαμε ότι η Αριστερά είναι νεκρή. — Ή, ακριβέστερα, ότι εμείςείμαστε ό,τι έχει απομείνει απ’ αυτήν.
Αυτή είναι περισσότερο μια διακήρυξη ενός στόχου παρά ενός γεγονότος.
— Του στόχου πως η Αριστερά πρέπει να ζήσει, αναγνωρίζοντας όμως ότι μπορεί να ζήσει μόνο ξεπερνώντας τον εαυτό της. Και εμείς είμαστε αυτό το ξεπέρασμα!
Τότε λοιπόν, τί είμαστε;
Είμαστε στοχαστές της Αριστεράς, μορφωμένοι και προειδοποιημένοι από την ιστορία του 20ού αιώνα — αλλάόχι τρομοκρατημένοι απ’ αυτήν! «Αφήστε τους νεκρούς να θάψουνε τους νεκρούς.» Οι πράξεις μας ίσως μπορούν ακόμα και να εξιλεώσουν τη δυστυχία τους.
Μετά τις αποτυχημένες και προδομένες απόπειρες χειραφέτησης, και υπό το φως της ανεπαρκούς αυτοκατανόησής τους, παρακινούμαστε να ανακτήσουμε αυτή την ιστορία στην υπηρεσία τον δυνατοτήτων της απελευθερωτικής πάλης σήμερα — και στο μέλλον.
Κινούμενοι προς αυτούς τους σκοπούς, θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε (ίσως προκλητικά) μ’ έναν μικρό κατάλογο ονομάτων που υποδηλώνουν τις σκέψεις και τα προβλήματα που απορρέουν από γεγονότα τα οποία, στο μέτρο που θα αναγνώσουμε (μαζί με τον Μπένγιαμιν) την ιστορία ενάντια στο ρεύμα (against the grain), μας μιλούν ακόμα σήμερα: Μαρξ, Λένιν, Λούξεμπουργκ, Τρότσκι, Αντότρνο — Όχι πολλά περισσότερα απ’ ό,τι εκπροσωπούν αυτές οι προσωπικότητες, όμως απολύτως τίποτα λιγότερο.
Θα ξεπεράσουμε κάθε εύκολη και λανθασμένη αναγνώριση αυτών των ονομάτων, και κάθε συμβατική σοφία για τις σκέψεις και πράξεις που έχουν ταυτιστεί μαζί τους, για την καλύτερη δυνατή κριτική αναγνώριση και ανάπτυξη του δικού μας σκοπού.
Στην ιστορία της Αριστεράς, οι χρονολογίες 1848 και 1917, αλλά λιγότερο το 1968, και όχι το 1989: το επακόλουθο αμφίσημων ηττών και νικών∙ αλλά, περισσότερο, η διορατικότητα που αποφέρουν οι ήττες, και η αναγνώριση ενός παρόντος και μιας ιστορίας που δεν χρειαζόταν να είχαν υπάρξει, για ένα μέλλον που δεν χρειάζεται να υπάρξει ακόμα. Τα ανήσυχα πνεύματα του 1848 και του 1917, με τις ανεκπλήρωτες δυνατότητές τους, θα συνεχίσουν να απευθύνονται σ’ ένα αλύτρωτο μέλλον.
Η ιστορία της νεωτερικότητας δεν έχει τελειώσει, ούτε πρόκειται να τελειώσει εάν δεν εκπληρώσει την υπόσχεσή της. Δεν συμμεριζόμαστε λοιπόν τα (αποπροσανατολισμένα) συναισθήματα εξάντλησης απέναντι στη νεωτερικότητα (στο μοντέρνο), όμως αναγνωρίζουμε μια βέβαιη παραίτηση από τον χειραφετητικό μετασχηματισμό της, ο οποίος μάς στοιχειώνει με την αναγκαιότητά του.
Αναγνωρίζουμε τη δική μας αναγκαιότητα.
Συμφωνούμε με τον νεαρό Μαρξ σχετικά με την «αμείλικτη κριτική απέναντι σε ό,τι υπάρχει». Αντίθετα με τον Χέγκελ, στον αγώνα του ενάντια στη Ρομαντική απελπισία μετά το 1789, αναγνωρίζουμε την αναγκαιότητα του παρόντος μας μόνο ως «κακού». Το παρόν μας δεν αξίζει επιβεβαίωση ή ακόμα και σεβασμό, γιατί το αναγνωρίζουμε μόνο ως αυτό που υπήρξε όταν η Αριστερά κατέστρεψε και εξάλειψε τον εαυτό της.
Κι έτσι, με την ιστορία του Ένγκελς και του πλατύποδα, ας ξεκινήσουμε τη διευθέτηση των απίθανων, αλλά όχι αδύνατων, καθηκόντων και του προτάγματος της επόμενης Αριστεράς.
Ιούνιος 2006
Μετάφραση: Θοδωρής Βελισσάρης
Επιμέλεια: Δώρα Βέττα
Ο Πλατύπους είναι το πρόταγμα της αυτοκριτικής, αυτομόρφωσης και, τελικά, της πρακτικής ανασυγκρότησης μιας μαρξιστικής Αριστεράς. Επί του παρόντος η μαρξιστική Αριστερά εμφανίζεται ως ιστορικό ερείπιο. Η κληροδοτημένη σημερινή σοφία υπαγορεύει ότι οι παρελθούσες αποτυχημένες απόπειρες προς τη χειραφέτηση δεν αποτελούν στιγμές γεμάτες με δυνατότητες που μπορούν ακόμη να εκπληρωθούν, παρά αποτελούν «ό,τι ήταν» — ουτοπισμό που ήταν καταδικασμένος να καταλήξει σε τραγωδία. Ως κριτικοί κληρονόμοι μιας συντετριμμένης παράδοσης αγωνιζόμαστε να καταδείξουμε ότι — μετά την αποτυχία της Νέας Αριστεράς της δεκαετίας του ’60, την αποσύνθεση του κράτους πρόνοιας και την καταστροφή της Σοβιετικής Ένωσης τις δεκαετίες του ’80 και ’90 — ο σημερινός αποπροσανατολισμός της Αριστεράς δεν μας επιτρέπει να ισχυριστούμε ότι γνωρίζουμε τα καθήκοντα και τους στόχους της κοινωνικής χειραφέτησης καλύτερα από τους «ουτοπικούς» του παρελθόντος.
Καθήκον μας είναι η κριτική και η εκπαίδευση με σκοπό την ανασυγκρότηση της μαρξιστικής Αριστεράς. Υποστηρίζουμε ότι το ερείπιο της μαρξιστικής Αριστεράς, όπως υπάρχει σήμερα, ανήκει σε μια παράδοση της οποίας η ήττα οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό σε αυτοτραυματισμό. Έτσι, προς το παρόν, η μαρξιστική Αριστερά είναι ιστορική και σε τέτοιο προχωρημένο στάδιο αποσύνθεσης ώστε έχει καταστεί υπερβολικά δύσκολο να σχηματίζει συνεκτικά προγραμματικά κοινωνικοπολιτικά αιτήματα. Μπροστά σ’ ένα καταστροφικό παρελθόν και παρόν, πρώτο καθήκον για την ανασυγκρότηση μιας μαρξιστικής Αριστεράς ως χειραφετητικής δύναμης είναι η αναγνώριση των αιτιών της ιστορικής αποτυχίας του μαρξισμού και η διασαφήνιση της αναγκαιότητας μιας μαρξιστικής Αριστεράς για το παρόν και το μέλλον. — Εάν η Αριστερά πρόκειται να αλλάξει τον κόσμο, πρέπει πρώτα να μεταμορφώσει τον εαυτό της!
Η μη πιθανή — αλλά όχι αδύνατη — ανασυγκρότηση μιας χειραφετητικής Αριστεράς είναι ένα επιτακτικό καθήκον· πιστεύουμε ότι το μέλλον της ανθρωπότητας εξαρτάται απ’ αυτό. Ενώ οι σαρωτικές δυνάμεις που εξαπέλυσε η νεώτερη [modern] κοινωνία — ο καπιταλισμός — διατηρούνται, η ανεκπλήρωτη υπόσχεση για κοινωνική χειραφέτηση καλεί ακόμα για την απολύτρωσή της. Η εγκατάλειψη της υπόσχεσης αυτής, ή η συσκότιση της βαρύτητας των παρελθουσών ηττών και αποτυχιών μέσω της αναζήτησης «αντίστασης» στη δυναμική της νεώτερης κοινωνίας «από τα έξω», σημαίνει την επιβεβαίωση του παρόντος της και εγγυάται τη μελλοντική καταστροφική πραγματικότητά της.
Ο Πλατύπους θέτει τα ερωτήματα: με ποιον τρόπο η σκέψη κριτικών θεωρητικών της νεώτερης κοινωνίας, όπως οι Μαρξ, Λούκατς, Μπένγιαμιν και Αντόρνο, αφορά τον αγώνα για κοινωνική χειραφέτηση σήμερα; Πώς μπορούμε να κατανοήσουμε τη μακρά ιστορία της χρεοκοπημένης πολιτικής της Αριστεράς που φθάνει μέχρι το παρόν — από τη διεθνή μαρξιστική Αριστερά των Λένιν, Λούξεμπουργκ και Τρότσκι, στη σημερινή στειρότητα — χωρίς να τρομοκρατηθούμε ή να αποθαρρυνθούμε από αυτή την ιστορία; — Πώς μπορούν οι απαντήσεις σε τέτοιες ερωτήσεις να συμβάλουν στο επιτακτικό καθήκον της ανασυγκρότησης της Αριστεράς στα πιο βασικά της επίπεδα θεωρίας και πράξης; Πώς μπορούμε να συμβάλουμε στην αποτελεσματική απόδραση από το αδιέξοδο στο οποίο έχει περιέλθει η Αριστερά;
Ελπίζουμε να αναζωογονήσουμε μια συζήτηση για την Αριστερά που έχει εδώ και καιρό ατονήσει ή σιωπήσει, ώστε να βοηθήσουμε στην επανεύρεση μιας χειραφετητικής πολιτικής πρακτικής που προς το παρόν είναι απούσα.
Τι ήταν η Αριστερά και τι μπορεί να γίνει ακόμη; — Ο Πλατύπους υπάρχει επειδή η απάντηση σ’ αυτή την ερώτηση, ακόμα και η βασική της διατύπωση, έχει εδώ και καιρό πάψει να είναι αυτονόητη.
Απρίλιος, 2007
