Platypus Köln Lesekreis SoSe 2023: Was ist revolutionärer Marxismus?

Nach dem Tod von Marx und Engels erfährt der Marxismus mit dem rasanten Wachstum der Arbeiterbewegung und der Entstehung der Zweiten Internationale den Charakter einer politischen Massenbewegung, die sich in alle Teile der Welt verbreitet. Wir möchten im ersten Teil des Lesekreises genauer betrachten, worin der berühmt-berüchtigte Marxismus der Arbeiterbewegung bestanden und welche Krise ihn vor dem Beginn des Ersten Weltkrieges erfasst hat. Der Kampf gegen diese “Krise des Marxismus” hat mit der Oktoberrevolution und der deutschen Arbeiterrevolution von 1918-19 einen welthistorischen Maßstab erreicht, der die Hoffnungen und Katastrophen des zwanzigsten Jahrhunderts vorbereitete. Was war das Ziel der 1917 eingeleiteten internationalen Revolution und wie ist diese gescheitert? Welche politischen und ideologischen Konsequenzen folgten daraus?

Um diese Fragen näher zu beleuchten, werden wir uns in der zweiten Hälfte des Semesters mit den Reflexionen dieser Entwicklungen beschäftigen, wie sie von zentralen Figuren der Frankfurter Schule entwickelt wurden. Mit Lukács, Benjamin, Horkheimer und Adorno werden wir die Spannung, Kontinuität und Differenz zu den Vertretern der klassischen Periode des Marxismus entwickeln und uns somit ein bedeutendes Instrumentarium zum Verständnis der gegenwärtigen Welt anzueignen suchen. Das problematische Verhältnis von Theorie und Praxis im Marxismus und seiner Entwicklung hat die Welt des zwanzigsten Jahrhunderts entscheidend geprägt und hinterlässt seine Narben bis in die Gegenwart. Mit der Erforschung dieses Verhältnisses möchten wir Aufschluss darüber erhalten, wie die Vergangenheit unsere eigene Imagination der Zukunft in Bann hält.

Wöchentlich montags ab dem 17.04.

18:30–21:30 Uhr

216 HF-Hauptgebäude, S144

Gronewaldstr. 2, 50931 Köln

Für eventuelle Fragen könnt ihr gerne eine Mail schreiben: platypus.koeln@gmail.com

Die Texte werden im Voraus gelesen und dann zusammen diskutiert. Neueinsteiger/innen sind herzlich willkommen. Vorkenntnisse werden keine benötigt.

vorausgesetzte / + empfohlene Texte

Empfohlene Vorbereitungs- und Hintergrundliteratur

+ Edmund Wilson: „To the Finland Station: A Study in the Writing and Acting of History“ (1940), Part II. Ch. (1–4,) 5–10, 12–16; Part III. Ch. 1–6

+ Carl Schorske, The SPD 1905-17: The Development of the Great Schism (1955)

+ Leszek Kolakowski: „Der Sinn des Begriffes ‘Linke’” (1958)

+ J.P. Nettl, Rosa Luxemburg(1966) [Vol. 1] [Vol. 2]

+ James Joll: „The Second International 1889–1914“ (1966)

+ Sebastian Haffner: “Die deutsche Revolution 1918/19” (1968)

+ Richard Appignanesi and Oscar Zarate / A&Z: “Lenin für Anfänger” (1977)

+ Tariq Ali and Phil Evans: „Trotzki für Anfänger“ (1980)

Sitzungen

Woche 1. Revolutionäre Führung | 17.04.2023

• Rosa Luxemburg, „Die ‚Junius-Broschüre‘ / Krise der Sozialdemokratie“ Teil I. (1916)
• J. P. Nettl, “The German Social Democratic Party 1890–1914 as a Political Model” (1965)
• Cliff Slaughter, “What is Revolutionary Leadership?” (1960)

Woche 2. Reform oder Revolution? | 24.04.2023

• Luxemburg, „Sozialreform oder Revolution“ (1899)
+ Eugene Debs, “Competition vs. Cooperation” (1900)

Woche 3. Lenin und die Avantgardepartei | 03.05.2023

• Spartakist-Broschüre, Lenin und die Avantgardepartei (1978)
+ Richard Appignanesi and Oscar Zarate / A&Z, Introducing Lenin and the Russian Revolution / Lenin for Beginners (1977)

Woche 4. Was tun? | 08.05.2023

• W. I. Lenin, „Was tun?“ (1902)
+ Richard Appignanesi and Oscar Zarate / A&Z, Introducing Lenin and the Russian Revolution / Lenin for Beginners (1977)

Woche 5. Massenstreik und Sozialdemokratie | 15.05.2023

• Luxemburg, „Massenstreik, Partei und Gewerkschaften“ (1906)
+ Luxemburg, „Blanquismus und Sozialdemokratie“ (1906)

Woche 6. Permanente Revolution | 22.05.2023

• Leo Trotzki, „Ergebnisse und Perspektiven“ (1906)
+ Tariq Ali and Phil Evans, Introducing Trotsky and Marxism / Trotsky for Beginners (1980)

Woche 7. Staat und Revolution | 31.05.2023

• Lenin, „Staat und Revolution“ (1917)

Woche 8. Imperialismus | 05.06.2022

“Es ist die Sache der Bourgeoisie, die Trusts zu fördern, Kinder und Frauen in die Fabriken zu jagen, sie dort zu martern, zu korrumpieren, unsäglichem Elend preiszugeben. Wir „unterstützen“ diese Entwicklung nicht, wir „fordern“ so etwas nicht, wir kämpfen dagegen. Aber wie kämpfen wir? Wir erklären, die Trusts und die Fabrikarbeit der Frauen sind progressiv. Wir wollen nicht zurück, zum Handwerk, zum vormonopolistischen Kapitalismus, zur Hausarbeit der Frauen. Vorwärts über die Trusts usw. hinaus und durch sie zum Sozialismus.”

– Lenin: Das Militärprogramm der proletarischen Revolution (1916)

• Lenin, „Der Imperialismus als höchstes Stadium des Kapitalismus“ (1916)
+ Lenin, „Sozialismus und Krieg“ (1915)

Woche 9. Scheitern der Revolution | 12.06.2023

• Luxemburg, „Was will der Spartakusbund?“ (1918)
• Luxemburg, „Unser Programm und die politische Situation“ (1918)
+ Luxemburg, „Die Sozialisierung der Gesellschaft“ (1918)
+ Luxemburg, „Die russische Tragödie“ (1918)
+ Luxemburg, „Die Ordnung herrscht in Berlin“ (1919)
+ Eugene Debs, “The Day of the People” (1919)
+ Sebastian Haffner: „Die deutsche Revolution 1918/19“ (1968) [engl. PDF]

Woche 10. Rückzug nach der Revolution | 19.06.2023

• Lenin, „Der „Linke Radikalismus“, die Kinderkrankheit im Kommunismus“ (1920)
+ Lenin, „Notizen eines Publizisten“ (1922/24)

Woche 11. Dialektik der Verdinglichung | 26.06.2023

• Georg Lukács, „Der Standpunkt des Proletariats“ (= Teil III. des Kapitels „Die Verdinglichung und das Bewußtsein des Proletariats“) in Geschichte und Klassenbewusstsein (1923)
+ Being and becoming (freedom in transformation) / immanent dialectical critique chart of terms
+ Commodity form chart of terms
+ Capitalist contradiction chart of terms + Organic composition of capital chart of terms
+ Reification chart of terms
+ Lukács, „Das Phänomen der Verdinglichung“ (Teil I des Kapitels „Die Verdinglichung und das Bewusstsein des Proletariats“, in Geschichte und Klassenbewusstsein (1923)

Woche 12. Lehren des Oktobers | 03.07.2023

• Trotzki, „1917 – Die Lehren des Oktobers“ (1924)
• Trotzki, „Bolschewismus und Stalinismus“ (1937)

Woche 13. Trotzkismus | 10.07.2023

+ Trotzki, “To Build Communist Parties and an International Anew” (1933)
+ Trotzki, „Wenn Amerika kommunistisch würde“ (1934)
• Trotzki, „Der Todeskampf des Kapitalismus und die Aufgaben der 4. Internationale“ (Das Übergangsprogramm) (1938)
+ Trotzki, „Die Gewerkschaften in der Epoche des imperialistischen Niedergangs“ (1940)
+ Trotzki, „Brief an James P. Cannon“ (1939)

Woche 14. Der autoritäre Staat | 17.07.2023

• Friedrich Pollock, „Staatskapitalismus“ (1941)
• Max Horkheimer, „Autoritärer Staat“ (1940/1942)
+ Capitalist contradiction chart of terms

Woche 15. Über den Begriff der Geschichte | 24.07.2023

• epigraphs by Louis Menand (on Edmund Wilson) and Peter Preuss (on Nietzsche) on the modern concept of history
+ Charles Baudelaire, from Fusées [Rockets] (1867)
+ Bertolt Brecht, „An die Nachgeborenen“ (1939)
+ Walter Benjamin, „Zum Planetarium“ (aus: Einbahnstraße, 1928)
+ Benjamin, „Feuermelder“ (aus: Einbahnstraße, 1928)
+ Benjamin, „Erfahrung und Armut“ (1933)
+ Benjamin, Theologisch-politisches Fragment (1921/39?)
+ Benjamin on history chart of terms
• Benjamin, „Über den Begriff der Geschichte“ (1940)
• Benjamin, „Paralipomena zu den Thesen Über den Begriff der Geschichte“ (1940)
+ Benjamin, Das Passagen-Werk Konvolut N, „Erkenntnistheoretisches, Theorie des Fortschritts“ (v. a. S. 588 f.)
+ Being and becoming (freedom in transformation) / immanent dialectical critique chart of terms

Woche 16. Reflexionen über den Marxismus | 31.07.2023

+ Capital in history timeline and chart of terms
+ Benjamin on history chart of terms
• Theodor Adorno, „Reflexionen zur Klassentheorie“ (1942)
• Adorno, „Ausschweifung“ (Anhang Minima Moralia) (1944–47)
+ Being and becoming (freedom in transformation) / immanent dialectical critique chart of terms
+ Adorno, „Zueignung“, „Vermächtnis“, „Vor Mißbrauch wird gewarnt“ und „Zum Ende“ aus Minima Moralia (1944-47)
+ Horkheimer and Adorno, Diskussion über Theorie und Praxis (1956)

Woche 17. Theorie und Praxis | 07.08.2023

+ Adorno, „Zu Subjekt und Objekt“ (1969)
+ Commodity form chart of terms
+ Reification chart of terms
+ Capitalist contradiction chart of terms
+ Adorno's critique of actionism chart of terms
• Adorno, „Marginalien zu Theorie und Praxis“ (1969)
• Adorno, „Resignation“ (1969)
+ Being and becoming (freedom in transformation) / immanent dialectical critique chart of terms
+ Adorno, „Spätkapitalismus oder Industriegesellschaft?“ (1968) [Audio]
+ Organic composition of capital chart of terms
+ Esther Leslie, Introduction to the 1969 Adorno-Marcuse correspondence (1999)
+ Adorno and Herbert Marcuse, „Briefwechsel über die Neue Linke“ [Dokumente Nr. 300, 313, 322, 336, 338, 340 & 349] (1969)
+ Der Spiegel, Interview mit T. W. Adorno: „Keine Angst vor dem Elfenbeinturm“ (1969)

[. . .]

Platypus LSE Reading Group: Introduction to Revolutionary Marxism (Winter - Spring 2021)

Every Wednesday at 6-8pm. No previous experience required and all welcome!

Join Platypus LSE for our weekly Marxist reading group! This term we will be reading about the revolutionary Marxist politics of the early 20th Century including the Russian and German revolutions and their aftermath. We will be engaging with works from Rosa Luxemburg, Vladimir Lenin, Leon Trotsky, Walter Benjamin, Max Horkheimer and Theodor Adorno.

Reading group sessions will be held over ZOOM, and can be accessed by following the link: https://us02web.zoom.us/j/82756097236.

• Required reading

+ Recommended reading

Week 10. What is Marxism? VII. Ends of philosophy | Jan. 20, 2021

• Korsch, “Marxism and philosophy” (1923)
+ Capitalist contradiction chart of terms
+ Being and becoming (freedom in transformation) / immanent dialectical critique chart of terms
+ Herbert Marcuse, "Note on dialectic" (1960)
+ Marx, To make the world philosophical (from Marx's dissertation, 1839–41), pp. 9–11
+ Marx, For the ruthless criticism of everything existing (letter to Arnold Ruge, September 1843), pp. 12–15
+ Marx, "Theses on Feuerbach" (1845), pp. 143–145

Winter–Spring 2021

II. Introduction to revolutionary Marxism

Week 11. Revolutionary leadership | Jan. 27, 2021

• Rosa Luxemburg, “The Crisis of German Social Democracy” Part 1 (1915)
• J. P. Nettl, “The German Social Democratic Party 1890–1914 as a Political Model” (1965)
• Cliff Slaughter, “What is Revolutionary Leadership?” (1960)

Week 12. Reform or revolution? | Feb. 3, 2021

• Luxemburg, Reform or Revolution? (1900/08)
+ Eugene Debs, "Competition versus Cooperation" (1900)

Week 13. Lenin and the vanguard party | Feb. 10, 2021

• Spartacist League, Lenin and the Vanguard Party (1978)
+ Richard Appignanesi and Oscar Zarate / A&Z, Introducing Lenin and the Russian Revolution / Lenin for Beginners (1977)

Week 14. What is to be done? | Feb. 17, 2021

• V. I. Lenin, What is to be Done? (1902)
+ Richard Appignanesi and Oscar Zarate / A&Z, Introducing Lenin and the Russian Revolution / Lenin for Beginners (1977)

Week 15. LSE Reading Week | Feb. 22 - 26, 2021

Week 16. Mass strike and social democracy | Mar. 3, 2021

• Luxemburg, The Mass Strike, the Political Party and the Trade Unions (1906)
+ Luxemburg, "Blanquism and Social Democracy" (1906)

Week 17. Permanent revolution | Mar. 10, 2021

• Leon Trotsky, Results and Prospects (1906)
+ Tariq Ali and Phil Evans, Introducing Trotsky and Marxism / Trotsky for Beginners (1980)

Week 18. State and revolution | Mar. 17, 2021

• Lenin, The State and Revolution (1917)

Week 19. Imperialism | Mar. 24, 2021

“The bourgeoisie makes it its business to promote trusts, drive women and children into the factories, subject them to corruption and suffering, condemn them to extreme poverty. We do not ‘demand’ such development, we do not ‘support’ it. We fight it. But how do we fight? We explain that trusts and the employment of women in industry are progressive. We do not want a return to the handicraft system, pre-monopoly capitalism, domestic drudgery for women. Forward through the trusts, etc., and beyond them to socialism!”
— Lenin, The Military Programme of the Proletarian Revolution (1916/17)

• Lenin, Imperialism, the Highest Stage of Capitalism (1916)
+ Lenin, Socialism and War Ch. 1 The principles of socialism and the War of 1914–15 (1915)

Week 20. Failure of the revolution | Mar. 31, 2021

• Luxemburg, “What does the Spartacus League Want?” (1918)
• Luxemburg, “On the Spartacus Programme” (1918)
+ Luxemburg, "German Bolshevism" (AKA "The Socialisation of Society") (1918)
+ Luxemburg, “The Russian Tragedy” (1918)
+ Luxemburg, “Order Reigns in Berlin” (1919)
+ Eugene Debs, “The Day of the People” (1919)
+ Sebastian Haffner, Failure of a Revolution: Germany 1918–19 (1968)

Week 21. Platypus international convention| Apr. 3, 2021

Information forthcoming

Ελληνική Αναγνωστική Ομάδα - Καλοκαίρι έως Φθινόπωρο / Χειμώνας 2017-2018

Ι. Τι είναι η Αριστερά; Τι είναι ο μαρξισμός;

[ • απαιτείται | + πρότεινε ]

Εβδομάδα A. Νεομαρξισμός

• Μάρτιν Νικόλαους, “Ο άγνωστος Μαρξ” (1968)

• Μόις Ποστόουν, “Αναγκαιότητα, εργασία, και χρόνος: μια επανερμηνεία της μαρξικής κριτικής του καπιταλισμού” (1978)

Εβδομάδα B. Φύλο και σεξουαλικότητα

• Τζούλιετ Μίτσελ, “Γυναίκες: η διαρκέστερη επανάσταση” (1966)

• Κλάρα Τσέτκιν και Βλάντιμιρ Λένιν, “Συνέντευξη για το γυναικείο ζήτημα” (1920)

• Τέοντορ Αντόρνο, “Σεξουαλικά ταμπού και δίκαιο σήμερα” (1963)

• Τζον Ντ’ Εμίλιο, “Καπιταλισμός και γκέι ταυτότητα” (1983)

Εβδομάδα C. Ρατσισμός στις H.Π.Α. και νέα Αριστερά

• Richard Fraser, “Two lectures on the black question in America and revolutionary integrationism” (1953)

• James Robertson and Shirley Stoute, “For black Trotskyism” (1963)

+ Spartacist League, “Black and red: Class struggle road to Negro freedom” (1966)

+ Bayard Rustin, “The failure of black separatism” (1970)

• Adolph Reed, “Black particularity reconsidered” (1979)

+ Reed, “Paths to Critical Theory” (1984)

Εβδομάδα 1. Το κεφάλαιο στην ιστορία

• Μενάντ, απόσπασμα σχετικά με τη νεώτερη ιστορία και ελευθερία (διατίθεται μόνο στα αγγλικά) Εισαγωγικά παραθέματα του Λουί Μενάντ (επί του Έντμουντ Γουίλσον) και του Πήτερ Πρόυς (επί του Νίτσε) για τη νεώτερη έννοια της ιστορίας

• Κατρόουν, “Η μαρξιστική υπόθεση” (2010)

+ Το κεφάλαιο στην ιστορία χρονοδιάγραμμα και το γράφημα των όρων

• Καρλ Μαρξ, περί του γίγνεσθαι

• Κατρόουν, “Το κεφάλαιο στην ιστορία” (2008)

Εβδομάδα 2. Ριζική αστική φιλοσοφία

• Καντ, “ Ιδέα μίας καθολικής ιστορίας υπό πρίσμα κοσμοπολίτικο ” και
Τι είναι διαφωτισμός; (1784)

• Κονστάν, “ Η ελευθερία των αρχαίων εν συγκρίσει προς εκείνη των νεωτέρων” (1819)

+ Ρουσσώ, “Πραγματεία περί της καταγωγής της ανισότητας” (1754) και επιλογές από το “Κοινωνικό συμβόλαιο” (1762)

Εβδομάδα 3

• Χορκχάιμερ, επιλογές από το “Λυκόφως” (1926–31)

• Αντόρνο, “Αμετροέπεια” (1944–47) (διατίθεται στα αγγλικά , και στα γερμανικά :GS4:297-300, Anhang in Minima Moralia, letzter Abschnitt)

Εβδομάδα 4

• Κολακόφσκι, Η έννοια της Αριστεράς (1968)

• Καρλ Μαρξ, “ Να καταστήσουμε τον κόσμο φιλοσοφικό” (από τη διδακτορική διατριβή του Μαρξ, 1839-41) και “Για μια αμείλικτη κριτική του υπάρχοντος” (γράμμα στον Ρούγκε, Σεπτέμβρης 1843)

Εβδομάδα 5

• Καρλ Μαρξ, επιλογές από τα “Οικονομικά και φιλοσοφικά χειρόγραφα” (1844) – [μόνο τις σελίδες 90 – 106 (Αλλοτριωμένη εργασία), 122 – 140 (Ατομική ιδιοκτησία και κομμουνισμός), 140 – 155, (Ανάγκη, παραγωγή και καταμερισμός εργασίας)]
– επιλογές από το “Κομμουνιστικό Μανιφέστο” (μαζί με τον Ένγκελς, 1848), [μόνο όλους τους προλόγους, πλην αυτόν του 1890 από τον Ένγκελς, και από το ίδιο το “Μανιφέστο”, την εισαγωγή, το πρώτο, το δεύτερο και το τέταρτο μέρος]
– “Προσφώνηση της κεντρικής επιτροπής στην Ένωση των Κομμουνιστών” (1850)

Εβδομάδα 6

• Ένγκελς, “Η τακτική της σοσιαλδημοκρατίας” (εισαγωγή του Ένγκελς το 1895 στο βιβλίο του Μαρξ “Ταξικοί αγώνες στη Γαλλία”)

• Καρλ Μαρξ, επιλογές από τους “Ταξικούς αγώνες στη Γαλλία” (1850) και τη “18η Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη” (1852)
[Τα κείμενα διατίθενται διαδικτυακά σ’ αυτόν τον τόμο, στις σελίδες:
– Πρόλογος Ένγκελς: 123-148
– Ταξικοί αγώνες: 149, 156-161, 171, 175-179, 191-192, 238-239, 250-252, 262-263
– 18η Μπρυμαίρ: Όλο το πρώτο μέρος (Ι), 282-293, και όλο το έβδομο (VII), 382-400]

Εβδομάδα 7

+ Κορς — “Ο Μαρξισμός της Πρώτης Διεθνούς” (1924) (διατίθεται μόνο στα αγγλικά)

• Μαρξ — “Ιδρυτική διακήρυξη της Διεθνούς ένωσης των εργατών” (1864), επιλογές από τον “Εμφύλιο πόλεμο στη Γαλλία” (1871, συμπεριλαμβανομένη της εισαγωγής του Ένγκελς του 1891) (σελ. 3-18, 58-91)

+ Κορς — “Εισαγωγή στην ‘Κριτική του προγράμματος της Γκότα’ του Μαρξ” (1922) (διατίθεται μόνο στα αγγλικά)

• Μαρξ — “Κριτική του προγράμματος της Γκότα” (1875), “Πρόγραμμα του Γαλλικού εργατικού κόμματος” (1880) (διατίθεται στα αγγλικά)

Εβδομάδα 8

• Μαρξ — επιλογές από τα “Grundrisse” (1857-61), “Ο φετιχιστικός χαρακτήρας των εμπορευμάτων” (από το “Κεφάλαιο”, τ.1, 1867)

Εβδομάδα 9

• Λούκατς — “Το φαινόμενο της πραγμοποίησης” (πρώτο μέρος του κεφαλαίου “Η πραγμοποίηση και η συνείδηση του προλεταριάτου” από το βιβλίο “Ιστορία και ταξική συνείδηση“, 1923, σελ. 149-182 του βιβλίου)

Εβδομάδα 10

• Λούκατς — “Αρχικός Πρόλογος” (1922), “Τι είναι ο ορθόδοξος μαρξισμός;” (1919), “Ταξική συνείδηση” (1920) (περιλαμβάνονται στο βιβλίο “Ιστορία και ταξική συνείδηση“, σελ. 45-82 και 105-148 του βιβλίου)

+ Μαρξ — “Πρόλογος στην πρώτη γερμανική έκδοση” (1867) και “Επίλογος στη δεύτερη γερμανική έκδοση” (1873) του τ.1 του “Κεφαλαίου”(σελ. 11-26 του βιβλίου)

Εβδομάδα 11

• Κορς — “Μαρξισμός και Φιλοσοφία” (1923)

+ Μαρξ — “Να καταστήσουμε τον κόσμο φιλοσοφικό” (από τη διδακτορική διατριβή του Μαρξ, 1839-41), “Για μια αμείλικτη κριτική απέναντι σε ό,τι υπάρχει”, γράμμα στον Ρούγκε, Σεπτέμβρης 1843) και “Θέσεις για τον Φόυερμπαχ” (1845) — υπάρχουν σ’ αυτόν τον τόμο.

[. . .]

Ελληνική Αναγνωστική Ομάδα - Χειμώνας έως Άνοιξη 2017-2018

[ • απαιτείται | + πρότεινε ]

Εβδομάδα 10

Εβδομάδα 11

• Κορς — “Μαρξισμός και Φιλοσοφία” (1923)

ΙΙ. Εισαγωγή στον επαναστατικό μαρξισμό

Εβδομάδα 12

• Λούξεμπουργκ: Η κρίση της γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας, μέρος 1 (1915). Yπάρχει στα ελληνικά στο βιβλίο “Μπροσούρα του Γιούνιους” (Πρωτοποριακής Βιβλιοθήκη, σελ. 29-48). Επικοινωνήστε μαζί μας για να σας ενημερώσουμε πώς μπορείτε να διαβάσετε την ελληνική εκδοχή.

• Νετλ: Το γερμανικό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα την περίοδο 1890-1914 ως πολιτικό μοντέλο (1965) [διατίθεται μόνο στα αγγλικά]

• Σλότερ: Τι είναι η επαναστατική ηγεσία; (1960) [διατίθεται μόνο στα αγγλικά]

Εβδομάδα 13

• Λούξεμπουργκ: Μεταρρύθμιση ή επανάσταση; (1900-1908)

Εβδομάδα 14

• Λίγκα των Σπαρτακιστών: Ο Λένιν και το κόμμα της πρωτοπορίας (1978) [διατίθεται μόνο στα αγγλικά]

Εβδομάδα 14

• Λίγκα των Σπαρτακιστών: Ο Λένιν και το κόμμα της πρωτοπορίας (1978) [διατίθεται μόνο στα αγγλικά]

Εβδομάδα 15

• Λένιν: Τι να κάνουμε; (1902)

+ Απινιάνεσι και Ζαράτε: Εισαγωγή στον Λένιν και τη ρώσικη επανάσταση, Λένιν για αρχάριους (1977) [αγγλικά]

Εβδομάδα 16

• Λούξεμπουργκ: Μαζική απεργία, κόμμα, συνδικάτα (1906)

+ Λούξεμπουργκ: Μπλανκισμός και σοσιαλδημοκρατία (1906)

Εβδομάδα 17

• Τρότσκυ: Αποτελέσματα και προοπτικές (1906)

+ Αλί και Έβανς: Εισαγωγή στον Τρότσκυ και στον μαρξισμό: ο Τρότσκυ για αρχάριους (1980)

Εβδομάδα 18

• Λένιν: Κράτος και επανάσταση (1917)

Εβδομάδα 19

• Λένιν: Ο ιμπεριαλισμός, το ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού (1916)

+ Λένιν: Σοσιαλισμός και πόλεμος, κεφάλαιο 1: Οι αρχές του σοσιαλισμού και ο πόλεμος του 1914-1915 (1916) – [Διατίθεται ολόκληρο στα αγγλικά. Κάποια αποσπάσματα μπορούν να βρεθούν μεταφρασμένα εδώ].

Εβδομάδα 20

• Λούξεμπουργκ: Τι ζητάει ο Σπάρτακος; (1918)

• Λούξεμπουργκ: Για το πρόγραμμα του Σπάρτακου (1918) (αγγλικά – επικοινωνήστε μαζί μας για να το προμηθευτείτε στα ελληνικά)

+ Λούξεμπουργκ: Γερμανικός μπολσεβικισμός (ή Σοσιαλιστικοποίηση της κοινωνίας) (1918) (αγγλικά)

+ Λούξεμπουργκ: Η ρωσική τραγωδία (1918) (αγγλικά)

+ Λούξεμπουργκ: Τάξη επικρατεί στο Βερολίνο (1919) (αγγλικά)

+ Χάφνερ: Η αποτυχία μιας επανάστασης: Γερμανία 1918-1919 (1968)

Εβδομάδα 21

• Λένιν: Ο “αριστερισμός”, παιδική ασθένεια του κομμουνισμού (1920)

+ Λένιν: Σημειώσεις ενός δημοσιολόγου (1922) (αγγλικά)

Εβδομάδα 22

• Λούκατς: Η σκοπιά του προλεταριάτου (τρίτο μέρος του “H πραγμοποίηση κα η συνείδηση του προλεταριάτου”) (1923) (σελ. 231-302)

Εβδομάδα 23

• Λέων Τρότσκυ: Τα διδάγματα του Οκτώβρη (1924)

+ Λέων Τρότσκυ: Σταλινισμός και μπολσεβικισμός (1937)

Εβδομάδα 24

24η συνάντηση
+ Λέων Τρότσκυ: Ας χτίσουμε εκ νέου κομμουνιστικά κόμματα και μία νέα Διεθνή (1933) (αγγλικά)
Λέων Τρότσκυ: Η επιθανάτια αγωνία του καπιταλισμού και τα καθήκοντα της 4ης διεθνούς (1938)
+Λέων Τρότσκυ: Τα συνδικάτα στην εποχή της ιμπεριαλιστικής παρακμής (1940)
+ Λέων Τρότσκυ: Γράμμα στον Τζέιμς Κάνον (12/9/1939) (αγγλικά)

Εβδομάδα 25

25η συνάντηση
Πόλοκ: Κρατικός καπιταλισμός: οι δυνατότητες και οι περιορισμοί του (1941) – (μεταφράστηκε από την Ισιδώρα Στανιμεράκη και δημοσιεύτηκε στο τ. 4 του περιοδικού Κοινωνικός Αναρχισμός – εκδ. Κουρσάλ)
Χορκχάιμερ: Το αυταρχικό κράτος (1942) (αγγλικά – επικοινωνήστε μαζί μας για να το προμηθευτείτε στα ελληνικά)

Εβδομάδα 26

• Εισαγωγικά παραθέματα του Λουί Μενάντ (επί του Έντμουντ Γουίλσον) και του Πήτερ Πρόυς (επί του Νίτσε) για τη νεώτερη έννοια της ιστορίας

+ Μπωντλαίρ: από τη συλλογή “Οι πύραυλοι” (1867)

+ Μπρεχτ: Στους μεταγενέστερους (1939)

+ Μπένγιαμιν: Στο πλανητάριο (από τον “Μονόδρομο”) (1927)

+ Μπένγιαμιν: Εμπειρία και φτώχεια (1933)

+ Μπένγιαμιν: Θεολογικο-πολιτικό απόσπασμα (1921-1939?)

Μπένγιαμιν: Για την έννοια της ιστορίας “Θέσεις για τη φιλοσοφία της ιστορίας” (1940) (σελ. 7-18). Εναλλακτικά εδώ.

Μπένγιαμιν: Παραλειπόμενα στο “Για την έννοια της ιστορίας” (1940) (σελ. 19-54)

Εβδομάδα 27

Αντόρνο: Στοχασμοί πάνω στην ταξική θεωρία (1942)

Αντόρνο: Αμετροέπεια (1944/1947)

+ Αντόρνο: “Αφιέρωση“, “Κληροδότημα“, “Προειδοποίηση: να μη γίνει κατάχρηση”, “Φινάλε”, από τα Minima moralia (1944-1947)

+ Χορκχάιμερ-Αντόρνο: Συζήτηση για τη θεωρία και την πράξη (ή Προς ένα καινούριο μανιφέστο;) (1956)

Εβδομάδα 28

+ Αντόρνο: Για το υποκείμενο και το αντικείμενο (1969) (αγγλικά)

Αντόρνο: Σημειώσεις περιθωρίου για τη θεωρία και την πράξη (1969) (αγγλικά)

Αντόρνο: Παραίτηση (1969) (ελληνικά)

+ Αντόρνο: Ύστερος καπιταλισμός ή βιομηχανική κοινωνία; (ή “Είναι παρωχημένος ο μαρξισμός;”) (1968) (ελληνικά)

+ Λέσλυ: Εισαγωγή στην αλληλογραφία Αντόρνο-Μαρκούζε το 1969 (1999)

Αντόρνο-Μαρκούζε: Αλληλογραφία για τη γερμανική Νέα Αριστερά (1969) [αγγλικά – υπάρχει μεταφρασμένη στα ελληνικά στο τ.16 του περιοδικού Πανοπτικόν (Φεβρουάριος 2012)]

[. . .]

Ο θάνατος της σοσιαλδημοκρατίας

24/6/2017- αντιρατσιστικό φεστιβάλ Θεσσαλονίκης

Σκεπτικό και ερωτήσεις

Μετά την αποσύνθεση των παραδοσιακών σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων, το 2015 εμφανίστηκαν καινούργιοι πολιτικοί σχηματισμοί όπως ο Σύριζα και οι Ποδέμος. Το 2016 σημειώθηκαν η άνοδος του Τζέρεμι Κόρμπιν στην ηγεσία του Εργατικού Κόμματος Μεγάλης Βρετανίας και η μαζική υποστήριξη προς τον Μπέρνι Σάντερς για το χρίσμα του Δημοκρατικού Κόμματος στις ΗΠΑ. Η συζήτηση που διοργανώνουμε σκοπεύει να διερευνήσει το ζήτημα της σοσιαλδημοκρατίας σήμερα, υπό το πρίσμα τόσο των προαναφερόμενων πολιτικών σχηματισμών όσο και της μακράς ιστορίας της σοσιαλδημοκρατικής πολιτικής στο πλαίσιο της Αριστεράς.

Κάποτε η σοσιαλδημοκρατία αποτελούσε ένα παγκόσμιο κίνημα για τη χειραφέτηση της εργατικής τάξης, βασισμένο στη μαρξιστική επαναστατική πολιτική. Σήμερα τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα έχουν αντικαταστήσει πλήρως το καθήκον να οργανώσουν τους εργαζόμενους για να ανατρέψουν τον καπιταλισμό με το καθήκον να δημιουργήσουν και να διατηρήσουν τις προϋποθέσεις για μια πιο δίκαιη οικονομία της αγοράς. Η σημερινή σκοπιά της σοσιαλδημοκρατίας είναι καθηλωμένη στην κοινωνία ως έχει, οριοθετημένη από τις εθνικές οικονομίες και τις διαμεσολαβημένη από τα εθνικά κράτη. Η σοσιαλδημοκρατία σήμερα υπόσχεται να καταπολεμήσει την κοινωνική αδικία στο όνομα των λαών, αλλά δεν υπόσχεται πλέον να πραγματώσει τον σοσιαλισμό. Αυτό που έχει μείνει είναι μόνο το όνομα, και μαζί με αυτό η υπόσχεση και η προβληματική της «σοσιαλδημοκρατίας».

Προσφέρει ακόμη η «σοσιαλδημοκρατία» μια προοπτική για την Αριστερά; Ενώ η σοσιαλδημοκρατία αναδύθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα ως έκφραση της πολιτικής απαίτησης των εργαζόμενων τάξεων για σοσιαλισμό, πέρασε μια σειρά κρίσεων στην πορεία του 20ου αιώνα. Πώς αυτές οι κρίσεις έχουν μετασχηματίσει τον τρόπο με τον οποίο η Αριστερά αντιλαμβάνεται τόσο την ιστορική μορφή της σοσιαλδημοκρατίας όσο και τους σοσιαλδημοκρατικούς πολιτικούς σχηματισμούς του σήμερα; Έχουν οδηγήσει οι διάφοροι μετασχηματισμοί –π.χ. η ρεβιζιονιστική διαμάχη στα έτη 1890-1900, η υποστήριξη των εθνικών κυβερνήσεων κατά τη διάρκεια του 1ου Παγκόσμιου Πολέμου, η διαμάχη σχετικά με τη ρωσική και τη γερμανική επανάσταση μεταξύ των ετών 1917 και 1919, η Νέα Αριστερά της δεκαετίας του 1960, η κρίση της δεκαετίας του 1970, η νεοφιλελεύθερη στροφή της δεκαετίας του 1980, η ανάδυση πολιτικών του «τρίτου δρόμου» κατά τη δεκαετία του 1990, η οικονομική κρίση του 2008– στον θάνατο της σοσιαλδημοκρατίας; Έχει αλλάξει για την Αριστερά η έννοια της κοινωνικής επανάστασης και του σοσιαλισμού, δεδομένου του μετασχηματισμού που έχει υποστεί η έννοια της «σοσιαλδημοκρατίας»; Θα μπορούσε η τροχιά που ακολούθησε η σοσιαλδημοκρατία να φωτίσει τους στόχους της Αριστεράς; Και αν ναι, με ποιον τρόπο;

Ομιλητές

Δημήτρης Μάνος: ΚΚΕ μ-λ

Κώστας Παλούκης: Ιστορικός, μέλος ΝΑΡ

Γιώργος Οικονόμου: Διδάκτωρ Φιλοσοφίας

Ακολουθεί η επιμελημένη απομαγνητοφώνηση της εκδήλωσης

Κώστας Παλούκης: Αν πούμε ότι πέθανε η σοσιαλδημοκρατία τι μπορούμε άραγε να κάνουμε;

Η σοσιαλδημοκρατία είναι ένα σοσιαλιστικό κίνημα που υποστηρίζει τη δημιουργία μιας σοσιαλιστικής οικονομίας μέσα από πολιτικές μεταρρυθμίσεις. Το θεμελιώδες χαρακτηριστικό της είναι η απόρριψη της επανάστασης και η πεποίθηση της ότι ο ρεφορμισμός είναι ένας επιθυμητός δρόμος για την επίτευξη του σοσιαλισμού. Στην πράξη αποδέχεται την ανάληψη της διακυβέρνησης ενός καπιταλιστικού πλαισίου αποδεχόμενη κάποιους συμβιβασμούς και υποχωρήσεις για την επίτευξη αυτών των στόχων.

Δεν υπάρχει ιστορικά μία τυπική μορφή σοσιαλδημοκρατίας αλλά πολλές, από τα τέλη του 19^ου αιώνα έως και σήμερα. Μπορούμε να διακρίνουμε τρεις κύριες μορφές σοσιαλδημοκρατίας.

Η πρώτη είναι η κλασσική δυτικοευρωπαϊκή μορφή με χαρακτηριστικό εκπρόσωπο το πλατύ, μαζικό, δημοκρατικό κόμμα του γερμανικού SPD, το οποίο εκπροσωπεί κοινοβουλευτικά την εργατική τάξη και στο οποίο συμμετέχουν πλατιά τμήματά της. Παράλληλα αναπτύσσει πολιτικές και πολιτιστικές δράσεις ενώ πάντα δρα στο όριο της πολιτικής νομιμότητας του εκάστοτε καθεστώτος.

Η δεύτερη είναι κάποιες πολύ μικρές ομαδοποιήσεις διανοουμένων και συνδικαλιστών που δεν μπορούν να αναδειχτούν σε μαζικό ρεύμα. Πολλές φορές έχουν έναν αναντίστοιχα με το μέγεθός τους και τη μικρή οργανωτική τους βάση μεγάλο και σημαντικό ρόλο και δράση στο κεντρικό πολιτικό σκηνικό. Ενίοτε οι ομάδες αυτές εντάσσονται σε μεγαλύτερα φιλελεύθερα κόμματα με δημοκρατικό χαρακτήρα. Τέτοια παραδείγματα σοσιαλιστικών ομάδων μπορεί να βρει κανείς εντός του δημοκρατικού κόμματος των Η.Π.Α. ή άλλων δημοκρατικών κομμάτων της Ευρώπης.

Μία τρίτη μορφή σοσιαλδημοκρατίας είναι η ένοπλη σοσιαλδημοκρατία. Εμφανίζεται σε περιόδους επικράτησης αυταρχικών καθεστώτων και έχει έντονα εθνικοαπελευθερωτικά και δημοκρατικά χαρακτηριστικά. Τέτοιου είδους κόμματα μπορούν να χαρακτηριστούν το PKK και το Sinn Fein-IRA και παλαιότερα το κόμμα των μενσεβίκων.

Η σοσιαλδημοκρατία είναι ένα πολιτικό ρεύμα που κινείται σε προοδευτική κατεύθυνση αλλά κρίνεται από τη στάση των εκάστοτε κομμάτων σε κρίσιμα κομβικά ιστορικά ζητήματα.

Στη σοσιαλδημοκρατία μπορεί κανείς να αναγνώσει και δύο ρεύματα με επαναστατικό χαρακτήρα. Το ένα θεωρεί αναγκαία και επιθυμητή την επανάσταση και υποτάσσει την τακτική του γύρω από αυτό το στόχο, ενώ μία δεύτερη εκδοχή αρνείται πλήρως οποιαδήποτε μεταβατική λογική και αίτημα στις σημερινές συνθήκες προβάλλοντας ως μόνη λύση την επαναστατική διαδικασία στο παρόν, χωρίς ενδιάμεσες καταστάσεις. Το ΚΚΕ σε διαφορετικές ιστορικές περιόδους είχε είτε τη μία είτε την άλλη μορφή.

Για την ανάπτυξη της σοσιαλδημοκρατίας σε πλατύ κοινωνικό ρεύμα απαιτούνται τρεις προϋποθέσεις: η ύπαρξη ενός πλατιού στρώματος εργατικής αριστοκρατίας, ένα πλαίσιο οικονομικών λειτουργιών μέσα στο οποίο η αστική τάξη δέχεται παραχωρήσεις προς την εργατική τάξη και τέλος ο τρόπος με τον οποίο εξελίσσεται η ενδοαστική διαμάχη εντός ενός κράτους ή η ενδοϊμπεριαλιστική διαμάχη μεταξύ κρατών.

Στην Ελλάδα μέχρι το 1981 δεν υπήρχαν οι παραπάνω προϋποθέσεις για την εμφάνιση και την άνοδο μιας μαζικής σοσιαλδημοκρατίας. Τη δεκαετία του 1930 έχουμε την πρώτη εμφάνιση ενός πλατιού μετώπου κομμουνιστών και σοσιαλιστών το οποίο προλαμβάνεται από το Μεταξά, μέτωπο το οποίο θα πραγματωθεί με την εμφάνιση του Ε.Α.Μ. λίγα χρόνια αργότερα. Με την ήττα του Ε.Α.Μ.-ΕΛΑΣ το μέτωπο θα διαλυθεί. Αργότερα συσπειρώσεις των δύο ρευμάτων θα υπάρξουν και εντός της ΕΔΑ γύρω από μια πλατιά σωματειακή βάση. Ωστόσο και στην τελευταία περίπτωση δε δημιουργείται εργατική αριστοκρατία η οποία θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα τυπικό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα.

Ο βασικός λόγος για τον οποίο δεν είχαμε νωρίτερα από το 1980 σοσιαλδημοκρατία στην Ελλάδα ήταν όχι γιατί η ελληνική αστική τάξη δεν υπήρξε ή δεν ήταν αναπτυγμένη αλλά γιατί δεν είχε τη διάθεση να κάνει παραχωρήσεις προς την εργατική τάξη, αναγκάζοντας τους σοσιαλδημοκράτες είτε να αποτελούν το μακρύ χέρι του κράτους είτε να συμμαχούν με τους κομμουνιστές.

Στην Ελλάδα η σοσιαλδημοκρατία δημιουργήθηκε από το ΠΑΣΟΚ. Είναι η περίοδος που οι προϋποθέσεις που προανέφερα μπορούν να πραγματωθούν έστω παροδικά. Ωστόσο η είσοδος στην ΕΟΚ και την ευρωπαϊκή ένωση θα επιφέρει την αναγκαστική υιοθέτηση νεοφιλελεύθερων πολιτικών. Με την κρίση του 2010 στην Ελλάδα δοκιμάστηκαν ξανά οι δυνατότητες για μια νέου τύπου σοσιαλδημοκρατίας με την άνοδο του Σύριζα και πάλι φάνηκαν τα όρια αυτής της πολιτικής εντός ευρωπαϊκής ένωσης. Ο θάνατος της σοσιαλδημοκρατίας σημαίνει ότι δεν υπάρχει κανένας άλλος δρόμος από την αντικαπιταλιστική λύση.

Δημήτρης Μάνος: Ας μη βιαστούμε να μιλήσουμε για το θάνατο της σοσιαλδημοκρατίας.

Η ένταξη της σοσιαλδημοκρατίας στο κυρίαρχο καπιταλιστικό-ιμπεριαλιστικό σύστημα συνέβη αμετάκλητα και οριστικά στον πρώτο παγκόσμιο όταν τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα συμμάχησαν με τις εθνικές αστικές τάξεις τους για τη διεξαγωγή του πολέμου. Σήμερα η πολιτική έκφραση της σοσιαλδημοκρατίας υπό τις δεδομένες συνθήκες και το συσχετισμό δύναμης είναι δύναμη του συστήματος. Σοσιαλδημοκρατικές πολιτικές εφαρμόστηκαν και από το Φράνκο στην Ισπανία ή τα χριστιανοδημοκρατικά κόμματα σε Ιταλία και Γερμανία (αλλά όχι από τον Πινοσέτ στη Χιλή) στη βάση της ρήσης του Τσώρτσιλ ότι από τις χώρες του παραπετάσματος πρέπει να αντιγράψουμε το κοινωνικό τους κράτους.

Η εργατική βάση της σοσιαλδημοκρατίας σύμφωνα με το Λένιν ήταν η εργατική αριστοκρατία.

Όσον αφορά την Ελλάδα, η άνοδος της σοσιαλδημοκρατίας καθορίστηκε τόσο από την εξάρτηση της χώρας από το διεθνή ιμπεριαλισμό που δεν επέτρεπε στην ελληνική αστική τάξη παραχωρήσεις όσο και από την υποχώρηση και ήττα της Αριστεράς. Η εργατική αριστοκρατία δεν δημιουργήθηκε στην Ελλάδα παρά από το ΠΑΣΟΚ το οποίο όμως είχε την «ατυχία» να αναπτύσσεται παράλληλα με την άνοδο του νεοφιλελευθερισμού.

Όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς δεν υπάρχει η εναλλακτική επαναστατική πρόταση στον καπιταλισμό-ιμπεριαλισμό που να θέτει ζητήματα αμφισβήτησης του καπιταλισμού και εργατικής εξουσίας. Η λενινιστική λύση δηλαδή η κατάληψη του κράτους, η καταστροφή του αστικού κράτους και η οικοδόμηση του σοσιαλιστικού κράτους σε κεντρικό πολιτικό επίπεδο που αποτέλεσε την εργατική απάντηση αν και σημαντική είναι ακόμα αδύναμη. Στο έδαφος αυτής της αδυναμίας υπάρχει ακόμα η δυνατότητα ανάπτυξης σοσιαλδημοκρατικών φαινομένων όπως για παράδειγμα στη χώρα μας.

Η επίθεση του ιμπεριαλιστικού συστήματος στη σημερινή φάση της κρίσης του, η οποία συμπιέζει τα μικροαστικά στρώματα, δεν δημιουργεί οι προϋποθέσεις για τη δημιουργία κοινωνικών συμμαχιών υπό την κυριαρχία των αστικών τάξεων. Η επίθεση γίνεται ακόμα και στις ιμπεριαλιστικές χώρες όπως οι Η.Π.Α. και η Γαλλία. Το φαινόμενο κατάρρευσης των μεσοστρωμάτων είναι σημαντικό για την ανάλυση της σοσιαλδημοκρατίας.

Οι μετακομμουνιστικές λύσεις όπως οι πλατείες, το Occupy άνθισαν στο βαθμό που η κομμουνιστική λύση είναι ακόμα αδύνατη. Ανάλογα με τις τοπικές περιστάσεις δημιουργήθηκαν συμμαχίες μεταξύ κομματιών της αστικής τάξης και κομμάτια των λαϊκών κινημάτων προηγούμενων ετών. Σε ένα παράδειγμα διαμάχης των δύο αυτών ρευμάτων το κομμουνιστικό κόμμα Ινδίας μαοϊκό που διεξάγει έναν κοινωνικό και απελευθερωτικό αγώνα συγκρούεται ένοπλα με σοσιαλδημοκρατικές κυβερνήσεις με συμμετοχή ακόμα και μαρξιστικών-λενινιστικών κομμάτων! Η προβιά της σοσιαλδημοκρατίας μπορεί να φορεθεί από πολλούς.

Το φαινόμενο Σύριζα αναπτύχθηκε κάτω από την έλλειψη της κομμουνιστικής πολιτικής, από την πίεση του συστήματος, της συνειδητοποίησης των μικροαστικών κομμάτων ότι είναι και αυτά αναλώσιμα όπως η εργατική τάξη η οποία δεχόταν την κρίση και πριν την κρίση. Η αριστερά εντός και εκτός κοινοβουλίου «στήριξε» το Σύριζα κυρίως μέσω των μεταβατικών προγραμμάτων.

Ποια πρέπει να είναι η άλλη κατεύθυνση δεδομένης της συνέχισης της επίθεσης από τη μεριά του συστήματος; Ο αγώνας σήμερα οφείλει να είναι διμέτωπος τόσο απέναντι στις σοσιαλδημοκρατικές λύσεις που ενδεχομένως θα πλασαριστούν στο μέλλον αλλά και απέναντι στις φασιστικές λύσεις που προβάλλονται υπό το μανδύα του λαϊκισμού.

Πρέπει να διαχωριστεί η πάλη που δίνουμε σήμερα με τους στρατηγικούς στόχους. Πάνω σε αυτό το έδαφος των στρατηγικών στόχων λαμβάνει χώρα η άνοδος των απόψεων του Σύριζα.

Αυτό που κατά τη γνώμη μου θα παλέψουμε στο μέλλον είναι η αποδέσμευση από τα ιμπεριαλιστικά δεσμά και η ανατροπή του καπιταλιστικού συστήματος. Αυτό που συνδέει τη σημερινή και τη μελλοντική πάλη είναι η δημιουργία μετώπων αντίστασης, ο συντονισμός των εστιών αντίστασης και η συνεργασία με τους λαούς που δέχονται αυτή την επίθεση.

Γιώργος Οικονόμου: Θα προσπαθήσω να συνδέσω την αποτυχία της σοσιαλδημοκρατίας ως λύση για τα κοινωνικά προβλήματα με τους στόχους και τη φυσιογνωμία ευρύτερα της Αριστεράς.

Θα ήθελα να αναφερθώ σε τρεις περιπτώσεις σοσιαλιστικών κομμάτων, στα προγράμματά τους και στο πολιτικό αποτέλεσμα που επέφεραν.

Το 1971 γίνεται το συνέδριο του σοσιαλιστικού κόμματος της Γαλλίας όπου υπερνικά η μετριοπαθής τάση του Μιττεράν, που είχε στο πρόγραμμά της την κατάργηση της μισθωτής εργασίας. Δέκα χρόνια μετά από την κατάληψη της εξουσίας καμία από τις προγραμματικές δηλώσεις δεν εφαρμόστηκε. Το δεύτερο παράδειγμα είναι το ελληνικό ΠΑΣΟΚ. Το κόμμα αυτό το 1974 μιλούσε για σοσιαλισμό, για κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής και για διαχωρισμό κράτους και εκκλησίας. Μετά από πολύχρονη διακυβέρνηση δεν έκανε τίποτα από όλα αυτά. Τέλος η περίπτωση του Σύριζα, που μιλούσε επίσης για σοσιαλισμό και μη αποδοχή των μνημονίων και δεν εφάρμοσε ούτε το μετριοπαθές πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης.

Οι τρεις αυτές περιπτώσεις δείχνουν το μέγεθος του προβλήματος που δεν αφορά μόνο τη σοσιαλδημοκρατία αλλά και ευρύτερα της Αριστεράς. Το πρόβλημα που θέλω να θίξω είναι αυτό της τεράστιας αποτυχίας της Αριστεράς τόσο σε ιδεολογικό όσο και οργανωτικό και πολιτικό επίπεδο. Όταν λέω Αριστερά εννοώ όχι μόνο τη σοσιαλδημοκρατία αλλά και τα κομμουνιστικά κόμματα.

Η σοσιαλδημοκρατία προσπάθησε να ενταχθεί μέσα στο σύστημα εφαρμόζοντας μεταρρυθμίσεις. Επειδή το αίτημα για κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής ήταν πολύ δύσκολο να εφαρμοστεί κατέφυγε σε οικονομικά και κοινωνικά μέτρα και καλύτερη διανομή του κοινωνικού προϊόντος.

Το στοιχείο ωστόσο που καθόρισε και καθορίζει ακόμα και σήμερα την αποτυχία της Αριστεράς κατά τη γνώμη μου είναι αυτό της αντιπροσώπευσης. Αυτό που ζούμε σήμερα είναι μια κρίση του συστήματος της αντιπροσώπευσης όπως την εννοεί η Αριστερά αφού ακόμα και στις χώρες του υπαρκτού ολοκληρωτισμού όπως στις χώρες του πρώην ανατολικού μπλόκ, το κόμμα που αντιπροσώπευε τα συμφέροντα της εργατικής τάξης οδήγησε σε αυταρχικές, ανελεύθερες, δικτατορικές δομές.

Η Αριστερά επίσης εμφανίζει τεράστιο έλλειμα όσον αφορά τη δημοκρατία. Αυτό που έδειξαν οι πλατείες αλλά και όλα τα κινήματα από τη δεκαετία του 1960 και τα γνήσια εργατικά κινήματα ήταν η αυτοδιεύθυνση των εργαζομένων, αίτημα και πρακτική που η Αριστερά απεμπόλησε. Ήδη από την εποχή της ρωσικής επανάστασης η επικράτηση του λενινιστικού κόμματος και της γραφειοκρατίας ενάντια στην αυτοδιεύθυνση των εργατών υπήρξε η ταφόπλακα της εξουσίας των σοβιέτ.

Εκ γενετής η Αριστερά και ολόκληρη η μαρξική ιδεολογία έπασχε από την αδυναμία σύλληψης της έννοιας της δημοκρατίας. Η έμφαση στο οικονομικό στοιχείο και στην πάλη ανάμεσα στις παραγωγικές σχέσεις και στις παραγωγικές δυνάμεις υπήρξε καταστροφική για το εργατικό κίνημα.

Η Αριστερά ευνοεί τέλος τον καταμερισμό της πολιτικής εργασίας αφού το κόμμα ή η οργάνωση παρέχει τη μοναδική δυνατότητα για επιστημονική ανάλυση και η κοινωνία πρέπει να υπακούει. Μιλάμε δηλαδή για μία τεχνική έννοια της πολιτικής και όχι της δυνατότητας των εργατών-πολιτών να αυτοκυβερνηθούν και να αυτοοργανωθούν.

Η βασική διαίρεση με βάση τη μαρξική θεωρία είναι ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργασία. Η έμφαση στην οικονομική αυτή διαίρεση απεμπολεί το πολιτικό και δημοκρατικό στοιχείο. Ο Καστοριάδης από πολύ νωρίς έδειξε ότι η κεντρική δομή της κοινωνίας και η ρίζα της εκμετάλλευσης και της αλλοτρίωσης δεν είναι η καπιταλιστική αγορά αλλά η ιεραρχική, γραφειοκρατική οργάνωση της κοινωνίας. Η γραφειοκρατία είναι μια πολιτική και όχι οικονομική δομή εξουσίας.

Η κύρια διαίρεση σήμερα είναι μεταξύ αυτών που λαμβάνουν τις αποφάσεις και θεσπίζουν τους νόμους και σε αυτούς που τις εκτελούν. Συνεπώς αυτό που προέχει είναι κυρίως η πολιτική ισότητα των ατόμων και η συμμετοχή τους στη λήψη των αποφάσεων και όχι η αφηρημένη κατάργηση του καπιταλισμού σε οικονομικό επίπεδο. Κατά τη γνώμη μου αυτό καταδεικνύουν και οι σύγχρονες μορφές αντίστασης όπως οι πλατείες οι οποίες αντιτίθενται στην αντιπροσώπευση των κομμάτων και τονίζουν το στοιχείο της αυτοδιεύθυνσης. Πρέπει να υπάρξουν ανεξάρτητες πολιτικές κινήσεις που θα δημιουργήσουν ένα δημοκρατικό κίνημα και θα προωθήσουν θεσμικές αλλαγές.

Κώστας Παλούκης: Το μεταβατικό πρόγραμμα όπως το αντιλαμβάνομαι εγώ σχετίζεται με μια σειρά αιτημάτων από τη μεριά των εργαζομένων. Η διεκδίκησή των μερικών μεταβατικών αιτημάτων δημιουργεί τις συνθήκες για την επόμενη κλίμακα αιτημάτων και τη σταδιακή κατανόηση της σημερινής πολιτικής κατάστασης από τη μεριά των εργαζομένων καθώς και την πάλη για ολοένα πιο διευρυμένα και ριζοσπαστικά αιτήματα. Τα μεταβατικά αιτήματα δεν μπαίνουν για να εφαρμοστούν στον καπιταλισμό αλλά ως σημείο αφετηρίας για την πάλη ενάντια στην εργοδοσία και απέναντι στο κράτος και στο κεφάλαιο.

Σε σχέση με το ζήτημα της αντιπροσώπευσης και της αποτυχίας της αριστεράς: πως είμαστε σίγουροι ότι όσοι αναφέρονται σε τέτοια ζητήματα δεν είναι και οι ίδιοι κομμάτια της ήττας και της αποτυχίας; Αυτές οι ομάδες ή οι συλλογικότητες δε γέννησαν άραγε γραφειοκρατίες στο εσωτερικό τους καθώς και προβλήματα που δεν μπορούν να ξεπεράσουν;

Δημήτρης Μάνος: Η βασικότερη σύγκρουση με τη σοσιαλδημοκρατία έγινε το 1917. Η πορεία κατάκτησης της εξουσίας από τους εργάτες δεν είναι γραμμική και δεν έρχεται από ολοένα και πιο προχωρημένα αιτήματα. Ενδεχομένως σε μία κοινωνία που έχει κατακτηθεί η εξουσία από τους εργαζόμενους θα μπορούσα ίσως να συμφωνήσω με τον Οικονόμου ότι η διαίρεση είναι μεταξύ των διευθυντών και διευθυνομένων. Σήμερα όμως που ακόμα και ο συνδικαλισμός τείνει να εξαφανιστεί προέχει η συγκρότηση της εργατικής τάξης σαν τάξης για τον εαυτό της. Αυτό που πρέπει να αλλάξει είναι ο ταξικός συσχετισμός.

Γιώργος Οικονόμου: Βασικά δικαιώματα όπως η ελευθερία του λόγου δεν υπήρχαν ούτε υπάρχουν σε κράτη που επικράτησαν κομμουνιστικά καθεστώτα. Τα συνθήματα περί σοσιαλισμού και κομμουνισμού έχουν πεθάνει. Το μόνο αίτημα που μπορεί να διασωθεί είναι το δημοκρατικό αίτημα, δηλαδή αν θέλουμε να είμαστε πολίτες και υποκείμενα της πολιτικής μας. Η μαρξιστική λενινιστική λογική δεν έχει δώσει απολύτως τίποτα θετικό. Ότι κερδήθηκε οφείλεται στο γνήσιο εργατικό και λαϊκό κίνημα που απέκτησε δικαιώματα μέσω των αγώνων του .

Συζήτηση-ερωτήσεις

Μετά το τέλος του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου και στη βάση του κομμουνιστικού κινδύνου και της ανάγκης για ανοικοδόμηση του καπιταλισμού επενδύθηκαν μέσω της σοσιαλδημοκρατίας αντικομμουνιστικές τάσεις. Η σοσιαλδημοκρατία εξέφραζε τα μεσαία στρώματα και την αυταπάτη ότι μπορούν να μοιραστούν την εξουσία με το μεγάλο κεφάλαιο. Ακόμα και σήμερα η σοσιαλδημοκρατία μπορεί να υπάρξει με πολλές μορφές.

Αν παίρναμε μία εφημερίδα εκατό χρόνια πριν την περίοδο της ρώσικης επανάστασης θα διαβάζαμε ότι είπε ο Γιώργος Οικονόμου. Αυτή είναι η δειλή, έμμεση σοσιαλδημοκρατία. Ενώ κατηγορεί το κόμμα για την απόλυτη αλήθεια την ίδια στιγμή μιλάει και καθορίζει το πότε ένα κίνημα είναι γνήσιο ή όχι.

Γιώργος Οικονόμου: Το εργατικό κίνημα διεκδίκησε και πέτυχε την καθιέρωση πολλών δικαιωμάτων χωρίς τη βοήθεια των κομμουνιστών. Τα κομμουνιστικά κόμματα εξέφρασαν τα συμφέροντα και τους σκοπούς της κομμουνιστικής γραφειοκρατίας. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να δυσφημιστεί τόσο πολύ το αίτημα του σοσιαλισμού-κομμουνισμού ώστε σήμερα τέτοια συνθήματα υπάρχουν μόνο σε περιθωριακές αριστερές ομάδες. Η κοινωνία σήμερα δεν ακολουθεί τα κομμουνιστικά καθεστώτα.

Το δικαίωμα να ασκούμε κριτική είναι πολύ σημαντικό. Πρέπει να δούμε κάθε πολιτική άποψη και να την κριτικάρουμε μέσω επιχειρημάτων. Κατά τη γνώμη μου ο Καστοριάδης άσκησε μια πολύ σημαντική κριτική στο μαρξισμό και στο κομμουνιστικό κίνημα η οποία δεν μπορεί να αγνοηθεί αλλά πρέπει να απαντηθεί.

Αν πούμε ότι η σοσιαλδημοκρατία δεν έχει εκπνεύσει πολιτικά και ιστορικά πως θα μπορούσε ένας σχηματισμός όπως η ΑΝΤΑΡΣΥΑ ή το ΚΚΕ μ-λ, που είναι εξαιρετικά κριτικός στις παρούσες μορφές σοσιαλδημοκρατίας, να πραγματώσει το πρόγραμμά του αν ερχόταν στην εξουσία;

Κώστας Παλούκης: Η απάντηση είναι ότι την εξουσία δε θα την πάρει η ΑΝΤΑΡΣΥΑ αλλά η εργατική τάξη και ο λαός. Η χρήση των μεταβατικών αιτημάτων γίνεται στο βαθμό που επιδιώκουμε να προσεγγίσουμε την εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα εκεί όπου αυτά υπάρχουν. Κατά τη γνώμη μου μπορεί να υπάρχουν επιμέρους νίκες σε διάφορα αιτήματα αλλά όχι ένα πρόγραμμα εφαρμογής μιας σειράς τέτοιων αιτημάτων μέσα στον υπαρκτό καπιταλισμό.

Δημήτρης Μάνος: Η εμπειρία του Σύριζα αναδεικνύει πόσο μακρύς είναι ο δρόμος που πρέπει να διανύσουμε. Ίσως αυτό το πισωγύρισμα να ήταν αναγκαίο, δηλαδή να φανερωθεί ο Σύριζα ως αστική δύναμη στην υπηρεσία του ιμπεριαλισμού.

[. . .]

Platypus Köln Lesekreis SoSe 2023: Was ist revolutionärer Marxismus?

Platypus LSE Reading Group: Introduction to Revolutionary Marxism (Winter - Spring 2021)

Every Wednesday at 6-8pm. No previous experience required and all welcome!

Week 10. What is Marxism? VII. Ends of philosophy | Jan. 20, 2021

Winter–Spring 2021

II. Introduction to revolutionary Marxism

Week 11. Revolutionary leadership | Jan. 27, 2021

Week 12. Reform or revolution? | Feb. 3, 2021

Week 13. Lenin and the vanguard party | Feb. 10, 2021

Week 14. What is to be done? | Feb. 17, 2021

Week 15. LSE Reading Week | Feb. 22 - 26, 2021

Week 16. Mass strike and social democracy | Mar. 3, 2021

Week 17. Permanent revolution | Mar. 10, 2021

Week 18. State and revolution | Mar. 17, 2021

Week 19. Imperialism | Mar. 24, 2021

Week 20. Failure of the revolution | Mar. 31, 2021

Week 21. Platypus international convention| Apr. 3, 2021

Week 22. Retreat after revolution | Apr. 14, 2021

Week 23. Dialectic of reification | Apr. 21, 2021

Week 24. Lessons of October | Apr. 28, 2021

Week 25. Trotskyism | May 5, 2021

Week 26. The authoritarian state | May 12, 2021

Week 27. On the concept of history | May 19, 2021

Week 28. Reflections on Marxism | May 26, 2021

Week 29. Theory and practice | Jun. 2, 2021

Ελληνική Αναγνωστική Ομάδα - Καλοκαίρι έως Φθινόπωρο / Χειμώνας 2017-2018

Ι. Τι είναι η Αριστερά; Τι είναι ο μαρξισμός;

Εβδομάδα A. Νεομαρξισμός

Εβδομάδα B. Φύλο και σεξουαλικότητα

Εβδομάδα C. Ρατσισμός στις H.Π.Α. και νέα Αριστερά

Εβδομάδα 1. Το κεφάλαιο στην ιστορία

Εβδομάδα 2. Ριζική αστική φιλοσοφία

Εβδομάδα 3

Εβδομάδα 4

Εβδομάδα 5

Εβδομάδα 6

Εβδομάδα 7

Εβδομάδα 8

Εβδομάδα 9

Εβδομάδα 10

Εβδομάδα 11

Ελληνική Αναγνωστική Ομάδα - Χειμώνας έως Άνοιξη 2017-2018

Εβδομάδα 10

Εβδομάδα 11

ΙΙ. Εισαγωγή στον επαναστατικό μαρξισμό

Εβδομάδα 12

Εβδομάδα 13

Εβδομάδα 14

Εβδομάδα 14

Εβδομάδα 15

Εβδομάδα 16

Εβδομάδα 17

Εβδομάδα 18

Εβδομάδα 19

Εβδομάδα 20

Εβδομάδα 21

Εβδομάδα 22

Εβδομάδα 23

Εβδομάδα 24

Εβδομάδα 25

Εβδομάδα 26

Εβδομάδα 27

Εβδομάδα 28

Ο θάνατος της σοσιαλδημοκρατίας

Σκεπτικό και ερωτήσεις

Ομιλητές

Συζήτηση-ερωτήσεις