Η κοινωνικοποίηση της κοινωνίας (Γερμανικός μπολσεβικισμός)- Ρόζα Λούξεμπουργκ

Μετάφραση: Ισιδώρα Στανιμεράκη

Η προλεταριακή επανάσταση που μόλις ξεκίνησε δεν μπορεί να έχει άλλο στόχο και άλλο αποτέλεσμα από την πραγματοποίηση του σοσιαλισμού. Η εργατική τάξη πρέπει πάνω απ’ όλα να παλέψει για να πάρει όλη την πολιτική εξουσία του κράτους στα χέρια της. Η πολιτική εξουσία, ωστόσο, είναι για εμάς τους σοσιαλιστές μονάχα ένα μέσο. Ο σκοπός για τον οποίο πρέπει να χρησιμοποιήσουμε αυτή τη δύναμη είναι ο ριζικός μετασχηματισμός όλων των οικονομικών σχέσεων.

Επί του παρόντος, όλος ο πλούτος, τα μεγαλύτερα και τα καλύτερα χτήματα, καθώς επίσης τα ορυχεία, τα εργαστήρια και τα εργοστάσια, ανήκουν σε μια χούφτα αριστοκράτες και σε ιδιώτες καπιταλιστές. Η μεγάλη μάζα των εργατών παίρνει από αυτούς ένα ξεροκόμματο για να ζήσει ως αντάλλαγμα για τη σκληρή της δουλειά. Ο στόχος της σημερινής οικονομίας είναι ο πλουτισμός μιας μικρής τάξης αρχόσχολων.

Πρέπει να τελειώνουμε με αυτή την κατάσταση πραγμάτων δια παντός. Το σύνολο του κοινωνικού πλούτου, η γη και όλες οι φυσικές πηγές που κρύβονται στα σπλάχνα και στο έδαφός της, όλα τα εργοστάσια και τα εργαστήρια πρέπει να παρθούν από τα χέρια των εκμεταλλευτών και να καταστούν κοινή περιουσία του λαού. Το πρώτο καθήκον μιας επαναστατικής εργατικής κυβέρνησης που κατέχει την εξουσία είναι να εκδώσει μια σειρά διαταγμάτων, τα οποία θα καταστήσουν τα μείζονα μέσα παραγωγής εθνική ιδιοκτησία και θα τα θέσουν υπό κοινωνικό έλεγχο.

Αλλά τότε και μόνον ξεκινά το πραγματικό και πιο δύσκολο έργο: η αναδόμηση της οικονομίας σε μια ολότελα καινούργια βάση.

Σήμερα, η παραγωγή σε κάθε επιχείρηση διευθύνεται από μεμονωμένους καπιταλιστές βάσει της προσωπικής τους πρωτοβουλίας. Τι -και με ποιο τρόπο- πρόκειται να παραχθεί, πού, πότε και πώς θα πουληθούν τα παραγόμενα αγαθά, αποφασίζεται από τον βιομήχανο. Οι εργάτες δεν έχουν καμιά έγνοια για όλα αυτά, είναι μικρές μηχανές που πρέπει απλώς να κάνουν τη δουλειά τους.

Σε μια σοσιαλιστική οικονομία όλα αυτά πρέπει ν’ αλλάξουν! Η ατομική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής θα εξαφανιστεί. Η παραγωγή δεν θα στοχεύει στον πλουτισμό του ατόμου, αλλά στο να προσφέρει τα μέσα για την ικανοποίηση όλων των αναγκών της εργατικής τάξης. Κατά τον ίδιο τρόπο, τα εργοστάσια, τα εργαστήρια και οι αγροτικές επιχειρήσεις πρέπει να αναδιοργανωθούν κάτω από μια νέα προοπτική.

Καταρχάς, εάν η παραγωγή πρόκειται να έχει ως στόχο την εξασφάλιση μιας αξιοπρεπούς ζωής για τον καθένα, την παροχή επαρκούς τροφής, ρουχισμού και όλων των άλλων πολιτισμικών μέσων διαβίωσης, τότε η παραγωγικότητα της εργασίας θα πρέπει να είναι κατά πολύ μεγαλύτερη από τη σημερινή. Η γη πρέπει να αποδίδει πλουσιότερες σοδειές, πρέπει να εισαχθούν στα εργοστάσια οι πλέον προηγμένες τεχνολογίες, και πρέπει να τύχουν εντατικής εκμετάλλευσης μόνον τα πιο παραγωγικά ανθρακωρυχεία και ορυχεία κ.λπ. Από τούτο προκύπτει ότι η διαδικασία της κοινωνικοποίησης πρέπει πρωτίστως να επεκταθεί στις μεγάλες επιχειρήσεις της βιομηχανίας και της γεωργίας. Δεν είναι αναγκαίο, μα ούτε και το θέλουμε, να στερήσουμε από τους μικροκαλλιεργητές και τους τεχνίτες το κομματάκι γης ή το μικροεργαστήρι που έχουν για να βγάζουν το ψωμί τους. Όταν έρθει η ώρα, θα συνειδητοποιήσουν τα οφέλη του σοσιαλισμού έναντι της ατομικής ιδιοκτησίας και θα έρθουν σε εμάς με τη θέλησή τους.

Δεύτερον: προκειμένου όλα τα μέλη της κοινωνίας να μπορούν να απολαμβάνουν την ευμάρεια, πρέπει όλοι να εργάζονται. Μόνον κάποιος που θα προσφέρει χρήσιμες υπηρεσίες στο κοινωνικό σύνολο, είτε αυτές είναι πνευματικές είτε χειρωνακτικές, θα δικαιούται να λαμβάνει από την κοινωνία τα μέσα ικανοποίησης των αναγκών του. Μια ζωή σχόλης σαν κι αυτή που σήμερα διάγουν οι πλούσιοι εκμεταλλευτές θα λάβει τέλος. Σε μια σοσιαλιστική κοινωνία, η εργασία θα είναι καθολική και υποχρεωτική για όσους είναι ικανοί να την προσφέρουν, εξαιρουμένων προφανώς των παιδιών, των ηλικιωμένων και των αρρώστων. Το κοινωνικό σύνολο θα πρέπει να μεριμνά πάραυτα για όσους είναι ανίκανοι να εργαστούν – όχι όπως γίνεται σήμερα με πενιχρή ελεημοσύνη, αλλά με πλούσια πρόνοια, κοινωνικοποιημένη ανατροφή των παιδιών, φροντίδα για τους ηλικιωμένους, δημόσια υγεία για τους αρρώστους και ούτω καθεξής.

Τρίτον, προκειμένου να επιτευχθεί το ίδιο αποτέλεσμα, δηλαδή η γενική ευμάρεια, η κοινωνία πρέπει να είναι οικονόμα και ορθολογική στη διαχείριση τόσο των μέσων παραγωγής όσο και αυτών της εργασίας. Η σπατάλη που βλέπουμε σήμερα να συμβαίνει παντού ολόγυρά μας πρέπει να σταματήσει. Όλες οι βιομηχανίες πολέμου και παραγωγής όπλων πρέπει το δίχως άλλο να εκλείψουν, καθώς μια σοσιαλιστική κοινωνία δεν έχει ανάγκη από φονικά όπλα· αντ’ αυτού, οι πολύτιμες ύλες και η ανθρώπινη εργασία που χρησιμοποιούνταν γι’ αυτόν τον σκοπό θα πρέπει να αξιοποιηθούν για την παραγωγή χρήσιμων αγαθών. Οι βιομηχανίες πολυτελείας που φτιάχνουν κάθε λογής άχρηστα προϊόντα για τους αργόσχολους πλουσίους πρέπει επίσης να εξαφανιστούν, όπως και οι προσωπικές υπηρεσίες. Έτσι, το σύνολο της ανθρώπινης εργασίας που απελευθερώνεται θα βρει μια πολύ πιο άξια και χρήσιμη απασχόληση.

Εάν εγκαθιδρύσουμε με αυτόν τον τρόπο μια κοινότητα εργατών, όπου όλοι θα δουλεύουν για όλους με γνώμονα το γενικό καλό και συμφέρον, η ίδια η εργασία θα πρέπει να οργανωθεί τελείως διαφορετικά. Στις μέρες μας, η εργασία στη βιομηχανία, στη γεωργία και στις δουλειές γραφείου αποτελεί συνήθως βάσανο και τυράννια για τους προλετάριους. Όλοι εργάζονται απλώς και μόνον επειδή πρέπει, ειδεμή δεν θα είχαν τα μέσα για να ζήσουν. Σε μια σοσιαλιστική κοινωνία, όπου όλοι θα δουλεύουν μαζί για το γενικό καλό, η υγεία της εργατικής δύναμης και ο ενθουσιασμός της για εργασία θα πρέπει να ενδυναμώνονται και να συντηρούνται ενσυνείδητα. Μικρά ωράρια εργασίας που δεν θα υπερβαίνουν τη φυσιολογική ανθρώπινη ικανότητα, υγιή εργασιακά περιβάλλοντα, περίοδοι ανάπαυσης και ποικιλία στην εργασία θα πρέπει να εισαχθούν, προκειμένου όλοι να κάνουν αυτό που τους αναλογεί πρόθυμα και με χαρά.

Όμως, η επιτυχία αυτών των μεταρρυθμίσεων προϋποθέτει και το αντίστοιχο ανθρώπινο υλικό που θα τις φέρει εις πέρας. Σήμερα, ο καπιταλιστής, ο επιστάτης ή ο προϊστάμενος στέκονται πάνω από τον εργάτη με το μαστίγιο στο χέρι. Η πείνα οδηγεί τον προλετάριο στο εργοστάσιο, στα γραφεία, στον τσιφλικά ή τον γαιοκτήμονα. Οι εργοδότες φροντίζουν να μην σπαταλιέται ούτε χρόνος ούτε ύλες και να γίνεται η δουλειά σωστά και αποτελεσματικά.

Σε μια σοσιαλιστική κοινωνία, ο καπιταλιστής με το μαστίγιο στο χέρι εξαφανίζεται. Οι εργάτες είναι ελεύθεροι και ισότιμοι άνθρωποι που δουλεύουν για το δικό τους καλό και το δικό τους συμφέρον. Τούτο σημαίνει πως δουλεύουν από μόνοι τους, με δική τους πρωτοβουλία, χωρίς να σπαταλούν τον κοινωνικό πλούτο, προσφέροντας αξιόπιστη και σχολαστική εργασία. Φυσικά, κάθε σοσιαλιστικό εργοστάσιο χρειάζεται τεχνικούς διευθυντές που γνωρίζουν επακριβώς τη λειτουργία του και μπορούν να επιβλέπουν την παραγωγή, ούτως ώστε όλα να βαίνουν ομαλώς και να επιτυγχάνεται ο καλύτερος εργασιακός καταμερισμός και η μεγαλύτερη δυνατή αποτελεσματικότητα. Τα υπόλοιπα εξαρτώνται από το αν θα ακολουθήσει κανείς πιστά τις οδηγίες, αν θα διατηρήσει την πειθαρχία και την τάξη και αν θα προκαλέσει τριβές ή σύγχυση.

Κοντολογίς: σε μια σοσιαλιστική οικονομία, ο εργάτης πρέπει να δείξει ότι είναι σε θέση να δουλέψει σκληρά και σωστά, ότι διέπεται από πειθαρχία και ευσυνειδησία, χωρίς το μαστίγιο της πείνας και τον καπιταλιστή ή τον επιστάτη πίσω από την πλάτη του. Τούτο απαιτεί αυτοπειθαρχία, πνευματική ωριμότητα, ηθικό ζήλο, αίσθημα αξιοπρέπειας και υπευθυνότητας, ολοκληρωτική πνευματική αναγέννηση του προλετάριου.

Δεν μπορούμε να πραγματοποιήσουμε τον σοσιαλισμό με τεμπέληδες, επιπόλαιους, εγωιστές, ασυνείδητους και αδιάφορους ανθρώπους. Μια σοσιαλιστική κοινωνία χρειάζεται ανθρώπους που, όλοι από τη θέση τους, θα είναι γεμάτοι πάθος και ενθουσιασμό για το γενικό καλό, γεμάτοι πνεύμα αυτοθυσίας και συμπόνιας για τους συνανθρώπους τους, γεμάτοι κουράγιο και επιμονή, ούτως ώστε να τολμήσουν να αναμετρηθούν με τις μεγαλύτερες των δυσκολιών.

Αλλά δεν θα χρειαστεί να περιμένουμε αιώνες ή δεκαετίες για να εξελιχθεί ένα τέτοιο είδος ανθρώπου. Εδώ και τώρα, μέσα στην πάλη, μέσα στην Επανάσταση, οι προλεταριακές μάζες διδάσκονται τον αναγκαίο ιδεαλισμό και σύντομα θα αποκτήσουν και την πνευματική ωριμότητα. Προκειμένου να μπορέσουμε όλοι να οδηγήσουμε την επανάσταση στη νίκη, χρειαζόμαστε επίσης κουράγιο και αντοχή, πνευματική διαύγεια και αυτοθυσία. Στρατολογώντας ικανούς αγωνιστές για την επανάσταση του σήμερα, δημιουργούμε τους σοσιαλιστές εργάτες του αύριο, που η νέα τάξη προϋποθέτει ως θεμέλιό της.

Η νεολαία της εργατικής τάξης καλείται να αναλάβει αυτό το σπουδαίο καθήκον. Ως η γενιά του μέλλοντος, θα αποτελέσει το δίχως άλλο το πραγματικό θεμέλιο της σοσιαλιστικής κοινωνίας. Είναι καθήκον της να δείξει, ήδη από τώρα, ότι μπορεί να αναλάβει το μεγάλο έργο του να κουβαλήσει το μέλλον της ανθρωπότητας στην πλάτη της. Υπάρχει ένας παλιός κόσμος για να ανατρέψουμε κι ένας ολότελα καινούργιος για να χτίσουμε. Και θα το κάνουμε νεαροί μου φίλοι, έτσι δεν είναι; Θα το κάνουμε! Ακριβώς όπως λένε κι οι στίχοι του τραγουδιού:

Τίποτε δε μας λείπει,

γυναίκα μου, παιδιά μου,

μονάχα εκείνο που μεσ’ από μας ζει

για να γίνουμε λεύτεροι σαν τα πουλιά.

Ο χρόνος, μόνον αυτός!

Το κείμενο δημοσιεύθηκε τον Δεκέμβρη του 1918. Ευχαριστούμε τον Florian Walch για την αντιπαραβολή της αγγλικής μετάφρασης με το γερμανικό πρωτότυπο.

https://www.marxists.org/archive/luxemburg/1918/12/20.htm

http://archiv2007.sozialisten.de/politik/publikationen/disput/view_html?zid=3483&bs=1&n=0